Các hồ sơ liên bang liên quan đến cuộc điều tra vụ ám sát Mục sư Martin Luther King Jr. vào năm 1968 đã được công bố vào thứ Hai, tiếp nối việc giải mật hàng chục nghìn tài liệu về vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy hồi tháng Ba.
Tháng Giêng năm nay, Tổng thống Donald Trump đã ra lệnh công bố hàng nghìn tài liệu mật của chính phủ liên quan đến vụ ám sát Kennedy, đồng thời cũng cho phép giải mật các hồ sơ liên bang liên quan đến cái chết của Thượng nghị sĩ New York Robert F. Kennedy và Mục sư King hơn năm thập kỷ trước.
Tổng thống Trump đã chỉ đạo Giám đốc Tình báo Quốc gia và Tổng chưởng lý phối hợp với các quan chức chính phủ khác để xem xét các hồ sơ liên quan đến vụ ám sát RFK và King, và trình lên tổng thống kế hoạch cho việc “công bố hoàn toàn”. Khoảng 10.000 trang hồ sơ về vụ ám sát RFK đã được công bố vào ngày 18 tháng 4.
Các luật sư của Bộ Tư pháp sau đó đã yêu cầu một thẩm phán liên bang chấm dứt lệnh niêm phong đối với các hồ sơ này, sớm hơn hai năm so với thời hạn hết hiệu lực. Hội nghị Lãnh đạo Cơ Đốc giáo Miền Nam, tổ chức do King lãnh đạo, phản đối việc giải mật bất kỳ hồ sơ nào vì lý do riêng tư. Các luật sư của tổ chức cho biết họ hàng của King cũng muốn giữ các tập tin được niêm phong.
Các học giả, những người say mê lịch sử và các nhà báo đã chuẩn bị nghiên cứu các tài liệu để tìm kiếm thông tin mới về vụ ám sát nhà lãnh đạo dân quyền vào ngày 4 tháng 4 năm 1968, tại Memphis, Tennessee.
Gia đình King đã ra tuyên bố sau lệnh của Tổng thống Trump vào tháng Giêng, bày tỏ hy vọng có cơ hội xem xét các tập tin như một gia đình trước khi công bố công khai. Gia đình King, bao gồm hai người con còn sống là Martin III và Bernice, đã được thông báo trước về việc công bố và có đội ngũ riêng xem xét hồ sơ trước khi công chúng tiếp cận.
Trong một tuyên bố đưa ra hôm thứ Hai, các con của King đã gọi vụ án của cha họ là một “sự tò mò công chúng hấp dẫn trong nhiều thập kỷ”. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh tính chất cá nhân của vấn đề và kêu gọi rằng “những tập tin này phải được xem xét trong bối cảnh lịch sử đầy đủ của chúng”.
“Chúng tôi yêu cầu những người xem xét việc công bố các tập tin này thực hiện với sự đồng cảm, kiềm chế và tôn trọng đối với nỗi đau tiếp diễn của gia đình chúng tôi,” tuyên bố cho biết.
Theo tin từ AP, King đang đứng trên ban công của Khách sạn Lorraine, trên đường đi ăn tối với vài người bạn, thì ông bị bắn và thiệt mạng. King đã đến Memphis để ủng hộ cuộc đình công của công nhân vệ sinh phản đối điều kiện làm việc tồi tệ và mức lương thấp. Đêm trước vụ ám sát, King đã có bài phát biểu nổi tiếng “Ngọn núi” vào một đêm mưa giông tại Mason Temple ở Memphis.
Một cuộc tuần hành trước đó trên Phố Beale đã trở nên bạo lực, và King đã trở lại Memphis để dẫn đầu một cuộc tuần hành khác như một biểu hiện của sự phản kháng bất bạo động. King cũng đang lên kế hoạch cho Chiến dịch Người Nghèo để lên tiếng chống lại sự bất công kinh tế.
Sau một cuộc truy lùng gắt gao, James Earl Ray đã bị bắt tại London và nhận tội ám sát King. Sau đó, ông đã rút lại lời nhận tội và khẳng định mình vô tội cho đến khi qua đời vào năm 1998.
Các tài liệu của FBI được công bố trong nhiều năm cho thấy cơ quan này đã nghe lén các đường dây điện thoại của King, đặt máy nghe lén trong các phòng khách sạn của ông và sử dụng những người cung cấp thông tin để thu thập thông tin chống lại ông.
“Ông ấy đã bị nhắm mục tiêu không ngừng bởi một chiến dịch thông tin sai lệch và giám sát xâm phạm, săn mồi và cực kỳ đáng lo ngại,” tuyên bố của gia đình King cho biết.
Các thành viên trong gia đình King, và những người khác, đã đặt câu hỏi liệu Ray có hành động một mình hay không, hoặc liệu ông ta có liên quan hay không. Bà Coretta Scott King, vợ của King, đã yêu cầu mở lại cuộc điều tra, và vào năm 1998, Tổng chưởng lý lúc bấy giờ là Janet Reno đã chỉ đạo Bộ phận Quyền Công dân của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ thực hiện việc này.
Bộ Tư pháp cho biết họ “không tìm thấy gì để bác bỏ phán quyết của tòa án năm 1969 rằng James Earl Ray đã giết Tiến sĩ King”.
Dexter King, một trong những người con của King, đã gặp Ray trong tù vào năm 1997 và sau đó nói rằng ông tin vào lời khai vô tội của Ray. Dexter King qua đời năm 2024.
Với sự ủng hộ của gia đình King, một phiên tòa dân sự tại tòa án bang đã được tổ chức tại Memphis vào năm 1999 chống lại Loyd Jowers, một người bị cáo buộc biết về một âm mưu ám sát King. Hàng chục nhân chứng đã làm chứng và một bồi thẩm đoàn ở Memphis đã kết luận Jowers và những người khác không nêu tên, bao gồm cả các cơ quan chính phủ, đã tham gia vào âm mưu ám sát King.
Hiện chưa rõ các tài liệu sẽ cho thấy điều gì. Các học giả về King, chẳng hạn, muốn xem thông tin mà FBI đã thảo luận và lưu hành như một phần của cuộc điều tra của họ, theo Ryan Jones, giám đốc lịch sử, diễn giải và dịch vụ giám tuyển tại Bảo tàng Quyền Công dân Quốc gia ở Memphis.
“Điều đó rất quan trọng vì công chúng Mỹ vào thời điểm đó không biết rằng FBI, đơn vị đang điều tra, lại đang dẫn đầu một chiến dịch bôi nhọ để làm mất uy tín của chính người đàn ông đó khi ông còn sống,” Jones nói. “Họ là cơ quan đã nhận được thông báo về các vụ ám sát nhằm vào King và đã phớt lờ chúng.”
Các nhà học thuật đã nghiên cứu King cũng muốn xem thông tin về hoạt động giám sát của FBI đối với King, bao gồm cả mức độ họ đã nỗ lực để thu thập chi tiết về đời sống cá nhân của ông, theo dõi ông và cố gắng làm mất uy tín của ông như một người chống Mỹ, theo Lerone A. Martin, giám đốc Viện Nghiên cứu và Giáo dục Martin Luther King, Jr. tại Đại học Stanford.
Tuy nhiên, Martin nói rằng ông không mong đợi các tài liệu sẽ có một “chỉ dấu rõ ràng cuối cùng cho thấy, ‘Đây là bằng chứng 100% cho thấy FBI đã tham gia vào vụ ám sát này.’”
“Chúng ta phải xem xét những tài liệu này với sự nghi ngờ vì mức độ mà FBI sẵn sàng làm để cố gắng làm mất uy tín của ông ấy,” Martin nói.
Lệnh của Tổng thống Trump về việc công bố hồ sơ nêu rõ rằng việc công bố hồ sơ là vì “lợi ích quốc gia”.
“Gia đình họ và người dân Mỹ xứng đáng được minh bạch và sự thật,” lệnh nêu rõ.
Tuy nhiên, thời điểm công bố đã dẫn đến sự hoài nghi từ một số nhà quan sát. Jones đặt câu hỏi tại sao công chúng Mỹ lại không thể xem những tài liệu này sớm hơn nhiều.
“Tại sao chúng lại bị niêm phong với lý do an ninh quốc gia, nếu kẻ ám sát đang ở trong tù bên ngoài Nashville?” ông nói.
Jones cho biết có những học giả cho rằng việc công bố hồ sơ là một “chiêu trò PR” của một chính quyền tổng thống đang “viết lại, bỏ qua những tiến bộ của một số người có liên quan đến người da màu, hoặc sự đa dạng.”
Lầu Năm Góc đã phải đối mặt với những câu hỏi từ các nhà lập pháp và công dân về việc xóa bỏ các anh hùng quân đội và những đề cập lịch sử khỏi các trang web và mạng xã hội của Bộ Quốc phòng sau khi cơ quan này xóa bỏ nội dung trực tuyến quảng bá phụ nữ hoặc thiểu số. Đáp lại, bộ này đã khôi phục một số bài đăng đó.
Martin nói rằng động cơ của Tổng thống Trump có thể là một phần của nỗ lực nhằm gieo rắc nghi ngờ về các thể chế chính phủ.
“Đó có thể là cơ hội để chính quyền Trump nói, ‘Thấy chưa, FBI là cái ác, tôi đã cố gắng nói với các bạn điều này. Đây là lý do tại sao tôi đưa (Giám đốc FBI) Kash Patel vào vị trí đó vì ông ấy đang dọn sạch Nhà nước Ngầm,’ ” Martin nói.
Một yếu tố khác có thể là hai vụ tấn công nhằm vào Tổng thống Trump khi ông đang tranh cử nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, và mong muốn “phơi bày lịch sử rộng lớn hơn về các vụ ám sát của Hoa Kỳ,” theo Brian Kwoba, một giáo sư lịch sử cộng tác tại Đại học Memphis.
“Tuy nhiên, điều đó vẫn còn hơi khó hiểu vì không rõ tại sao bất kỳ tổng thống Hoa Kỳ nào, kể cả Tổng thống Trump, lại muốn mở ra các tập tin có thể gây tổn hại cho Hoa Kỳ và hình ảnh của nước này cả trong và ngoài nước,” ông nói.
Theo AP, vụ ám sát Martin Luther King Jr. là một sự kiện gây chấn động lịch sử Hoa Kỳ, và việc giải mật các tài liệu này được kỳ vọng sẽ cung cấp thêm những góc nhìn mới, dù có thể gây tranh cãi về vai trò của các cơ quan chính phủ trong giai đoạn lịch sử đầy biến động này.
