Ngày 26 tháng 9, những tiếng hô vang “sự thật và công lý” lại một lần nữa vang dội khắp các con phố tại thủ đô Mexico City, khi hàng ngàn người đổ xuống đường kỷ niệm 11 năm ngày 43 sinh viên Mexico mất tích bí ẩn. Sự kiện gây chấn động quốc gia này đã xảy ra vào năm 2014, và kể từ đó, mỗi ngày 26 tháng 9, thân nhân các nạn nhân cùng những người ủng hộ lại tiếp tục cuộc đấu tranh đòi hỏi công lý.
Vụ việc bắt đầu khi các sinh viên từ Trường Sư Phạm Nông Thôn Ayotzinapa ở bang Guerrero phía nam bị mất tích tại thị trấn Iguala. Các nhà chức trách tin rằng họ đã bị bắt cóc trong lúc đang di chuyển bằng xe buýt đến Mexico City để biểu tình, và sau đó bị sát hại bởi các thành viên băng đảng tội phạm có liên hệ với các quan chức chính phủ và quân đội.
Trường hợp này đã làm dấy lên sự ngờ vực sâu sắc đối với chính quyền do việc bao che của chính phủ sau đó, với các điều tra viên đã tạo ra một phiên bản song song của sự kiện. Mặc dù hàng chục người, bao gồm cựu tổng chưởng lý, các quan chức địa phương, sĩ quan quân đội và cảnh sát, đã bị bắt giữ liên quan đến vụ án, nhưng chưa có ai bị kết tội.
Vì lý do đó, vụ án Ayotzinapa đã trở thành biểu tượng cho nạn tham nhũng đang diễn ra, bạo lực băng đảng và tình trạng hơn 133.000 người mất tích ở Mexico. Con số 43 và hình ảnh các sinh viên vẫn xuất hiện khắp thủ đô trên các tượng đài và hình vẽ graffiti, như một lời nhắc nhở không ngừng về một trong những tội ác lớn nhất trong lịch sử hiện đại của Mexico.
Mặc dù các nhà chức trách cho biết các cuộc điều tra đang tiếp tục, gia đình các nạn nhân biểu tình hôm Thứ Sáu nói rằng họ vẫn không có sự rõ ràng về những gì đã xảy ra với người thân yêu của họ, điều này càng làm tăng thêm nỗi đau trong mỗi tiếng kêu gọi công lý hàng năm.
Tức giận thường bùng phát trong các cuộc biểu tình, như vụ một chiếc xe tải lao vào cổng một căn cứ quân sự ở thủ đô hôm Thứ Năm và sau đó bị đốt cháy. Từ năm 2022, người thân đã yêu cầu quân đội giao nộp hàng trăm tài liệu có thể là chìa khóa để làm rõ vụ án, nhưng quân đội đã không thực hiện. Theo ABC News, trung tâm Mexico City đã được canh gác chặt chẽ hôm Thứ Sáu để cố gắng ngăn chặn mọi sự bùng phát bạo lực.
Vụ Ayotzinapa đã được coi là một “tội ác nhà nước” kể từ năm 2022, bởi vì các công tố viên cho biết các thanh niên đã bị cảnh sát tấn công cấu kết với một băng đảng địa phương buôn bán ma túy, hành động cùng với các quan chức địa phương, tiểu bang và liên bang, bao gồm cả quân đội.
Tổng Thống Mexico Claudia Sheinbaum hôm Thứ Sáu tái khẳng định cam kết của bà là “tìm ra sự thật và công lý, cũng như tìm thấy các thanh niên”. Mặc dù bà đã thay thế công tố viên đặc biệt của vụ án và cho biết có những hướng điều tra mới, nhưng các gia đình vẫn chưa thấy có tiến triển nào.
Hàng trăm người đã bị bắt giữ liên quan đến vụ án. Một số đã được trả tự do do các sai sót thủ tục, nhưng hàng chục người vẫn đang bị xét xử — trong số đó có cựu Tổng Chưởng Lý Jesús Murillo Karam, bị buộc tội tra tấn, ép buộc mất tích và cản trở công lý. Các vụ bắt giữ và dẫn độ quan trọng vẫn đang chờ giải quyết, bao gồm cả điều tra viên trưởng đầu tiên của vụ án, Tomás Zerón, người đang lẩn trốn ở Israel, và một số người khác ở Hoa Kỳ — những vụ dẫn độ mà Tổng Thống Sheinbaum cho biết bà đang thúc đẩy với chính quyền Tổng Thống Donald Trump.
