Washington D.C. – Một dự luật lưỡng đảng vừa được trình lên Quốc Hội Hoa Kỳ vào thứ Tư, ngày 25 tháng 6 năm 2025, với mục tiêu ngăn chặn các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) do Trung Quốc kiểm soát sử dụng trong các cơ quan liên bang. Động thái này diễn ra trong bối cảnh các nhà lập pháp từ cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ đang nỗ lực đảm bảo Hoa Kỳ giữ vững vị trí dẫn đầu trong cuộc cạnh tranh toàn cầu về AI với Trung Quốc.
Dân biểu Cộng Hòa John Moolenaar từ Michigan, Chủ tịch Ủy ban Đặc biệt Hạ viện về Trung Quốc, nhận định tại một buổi điều trần rằng: “Chúng ta đang ở trong một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, và AI là công nghệ chiến lược trung tâm. Cán cân quyền lực trong tương lai rất có thể sẽ được quyết định bởi ai là người dẫn đầu về AI.”
Khoảng 5 tháng trước, một startup công nghệ Trung Quốc tên là DeepSeek đã giới thiệu một mô hình AI được cho là sánh ngang về hiệu năng với các nền tảng của OpenAI và Google, nhưng chỉ tốn một phần nhỏ chi phí để xây dựng. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng Trung Quốc đang bắt kịp Hoa Kỳ, bất chấp những hạn chế của Mỹ đối với chip và các công nghệ quan trọng khác dùng để phát triển AI. Cuộc đua này được các chuyên gia coi là trung tâm của sự cạnh tranh Mỹ-Trung, và việc Hoa Kỳ phải chiến thắng là điều tối quan trọng.
Ông Thomas Mahnken, Chủ tịch kiêm CEO của Trung tâm Đánh giá Chiến lược và Ngân sách, cho rằng hai nước đang trong “cuộc cạnh tranh an ninh công nghệ dài hạn sẽ định hình trật tự chính trị toàn cầu trong những năm tới.”
Ông Jack Clark, đồng sáng lập Anthropic, nhấn mạnh rằng các hệ thống AI phản ánh xã hội tạo ra chúng. “AI được xây dựng ở các quốc gia dân chủ sẽ dẫn đến công nghệ tốt hơn cho toàn nhân loại. AI được xây dựng ở các quốc gia độc tài sẽ… gắn liền với chủ nghĩa độc tài,” ông nói và kêu gọi Hoa Kỳ phải hành động quyết liệt để đảm bảo vị thế. Chris Lehane, Giám đốc đối ngoại của OpenAI, từng nhận định chỉ có Mỹ và Trung Quốc mới có thể xây dựng AI ở quy mô lớn, và cuộc cạnh tranh giữa AI dân chủ và AI độc tài là “rất thật và rất nghiêm trọng.”
Tại buổi điều trần, ông Clark cũng kêu gọi duy trì và tăng cường kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến sang Trung Quốc, vì “cuộc cạnh tranh này về cơ bản phụ thuộc vào khả năng tính toán.” Một chuyên gia khác, ông Mark Beall Jr., cho rằng có “nhiều lỗ hổng rõ ràng” trong việc kiểm soát xuất khẩu hiện tại, cho phép Trung Quốc có được chip bị hạn chế.
Dự luật được công bố hôm thứ Tư, được bảo trợ bởi các Dân biểu Ritchie Torres (D-N.Y.), Darin LaHood (R-Ill.) và các Thượng nghị sĩ Rick Scott (R-Fla.), Gary Peters (D-Mich.), sẽ cấm hoàn toàn việc sử dụng các hệ thống AI do đối thủ nước ngoài kiểm soát trong chính phủ liên bang, với một số ngoại lệ cho mục đích nghiên cứu hoặc chống khủng bố. Dự luật cũng sẽ yêu cầu Hội đồng An ninh Mua sắm Liên bang xác định các hệ thống AI có vấn đề.
Dân biểu Raja Krishnamoorthi từ Illinois, thành viên cấp cao của ủy ban, khẳng định AI do đối thủ nước ngoài kiểm soát “gây ra mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia, dữ liệu và hoạt động của chính phủ chúng ta.” Theo thông tin từ Associated Press, một số cơ quan liên bang và vài tiểu bang của Hoa Kỳ đã cấm DeepSeek trên thiết bị của chính phủ, nhưng dự luật này sẽ mở rộng phạm vi cấm đối với tất cả các hệ thống AI do đối thủ nước ngoài kiểm soát trong chính phủ liên bang.
