MEMPHIS, Tennessee – Tại khu Boxtown, phía Nam Memphis, cuộc chiến vì không khí sạch đang diễn ra giữa người dân và tỷ phú Elon Musk. Cách đây nửa thế kỷ, Boxtown, nơi sinh sống của những gia đình từng là nô lệ, dường như bị bỏ quên. Nhưng giờ đây, họ đang đối đầu với dự án siêu máy tính Colossus của Musk, đặt cách đó chỉ 2 dặm.
Giới lãnh đạo thành phố Memphis kỳ vọng sự xuất hiện của Musk sẽ thúc đẩy kinh tế địa phương, biến khu vực này thành trung tâm sản xuất công nghệ cao. Tuy nhiên, người dân lo ngại về khí thải từ các tuabin khí đốt methane dùng để cung cấp năng lượng cho Colossus. Các tuabin này thải ra nitrogen oxides, một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, và formaldehyde.
xAI, công ty của Musk, cam kết tuân thủ các giới hạn về khí thải. Họ khẳng định đang hợp tác với chính quyền địa phương và các cơ quan bảo vệ môi trường, đồng thời cho biết nguồn thu từ thuế sẽ hỗ trợ các chương trình và dịch vụ quan trọng trong khu vực.
Tuy nhiên, cư dân Boxtown vẫn hoài nghi. Họ lo ngại về tính minh bạch của công ty và những tác động thực tế đến môi trường. “Làm sao chúng ta biết được những gì đang thải ra từ các cơ sở đó?” bà Sarah Gladney, 71 tuổi, đặt câu hỏi.
Trong quá khứ, các công ty của Musk từng bị cáo buộc vi phạm các quy định về môi trường ở California và Texas. Tổng Thống Donald Trump cũng từng tuyên bố sẽ thay đổi trọng tâm của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), làm dấy lên lo ngại về việc nới lỏng các quy định bảo vệ môi trường.
Sắp tới, Sở Y tế hạt Shelby sẽ quyết định có phê duyệt giấy phép lắp đặt vĩnh viễn 15 tuabin cho xAI hay không. Trong khi đó, xAI đã mua thêm một khu đất khác để mở rộng hoạt động tại Memphis.
Người dân địa phương không hề lùi bước. Tại một cuộc họp hồi tháng 4, họ đã phản đối mạnh mẽ việc cấp phép cho xAI. Đại diện của xAI khẳng định các tuabin của họ sẽ được trang bị công nghệ giảm thiểu khí thải, nhưng người dân đã phản đối bằng cách hô vang khẩu hiệu “Người dân trên hết tài sản”.
Boxtown từng là vùng quê với những con đường đất, những cánh đồng bông. Giờ đây, khu phố này vẫn còn đậm dấu ấn lịch sử, cả tốt lẫn xấu. Người lớn tuổi kể về tổ tiên của họ, những người đã định cư ở đây và xây nhà từ những mảnh ván tàu, từ đó có tên gọi Boxtown.
Bà Brenda Odell, 76 tuổi, nhớ lại thời thơ ấu khi cùng gia đình đến xem địa điểm xây dựng nhà máy điện Allen Fossil Plant. Dù vậy, nhiều người trong cộng đồng vẫn thiếu điện, ngay cả sau khi Boxtown được sáp nhập vào Memphis. Đến khi nhà máy đóng cửa vào năm 2018, hàng triệu tấn tro than độc hại đã bị bỏ lại.
KeShaun Pearson, chủ tịch của tổ chức Memphis Community Against Pollution, cho biết khu phố này thường bị coi là mục tiêu dễ dàng. “Họ luôn đến tây nam Memphis,” Pearson nói. “Họ luôn đến nơi mà họ tin là ít bị phản kháng nhất.”
Hạt Shelby, nơi có Boxtown, dẫn đầu bang về số ca cấp cứu do hen suyễn. Một nghiên cứu cho thấy tây nam Memphis có ít nhất 22 nguồn ô nhiễm địa phương và nguy cơ ung thư tích lũy cao gấp bốn lần mức trung bình toàn quốc.
Tiến sĩ Christie Michael, giáo sư tại Đại học Khoa học Y tế Tennessee, cho biết bất kỳ ô nhiễm nào nữa cũng là quá nhiều. “Nếu chúng ta đã phải vật lộn ở hạt Shelby để đáp ứng các tiêu chuẩn của EPA, và chúng ta đã không đáp ứng được,” bà nói, “thì dù việc này có trách nhiệm đến đâu, nó cũng sẽ không giúp ích gì.”
Để đào tạo Grok, chatbot của mình, xAI cần một lượng điện toán khổng lồ. Musk đã nhanh chóng đưa Colossus vào hoạt động bằng cách sử dụng một nhà máy Electrolux đã đóng cửa, mang lại cho xAI lợi thế cạnh tranh.
Các nhà hoạt động môi trường không đồng ý với cách làm của xAI. “Việc không xin giấy phép ngay từ đầu là một sự lách luật,” Amanda Garcia, luật sư cấp cao tại Trung tâm Luật Môi trường miền Nam, cho biết.
Trong khi đó, cư dân Boxtown vẫn chưa có cơ hội chất vấn trực tiếp Musk. Bà Gladney cho biết bà muốn hỏi Musk: “Tại sao lại phải vội vàng như vậy? Ông có biết cộng đồng này đã phải chiến đấu và bị bao vây bởi những kẻ gây ô nhiễm này rồi không?”
Shaolei Ren, giáo sư kỹ thuật điện và máy tính tại Đại học California, Riverside, cho biết rủi ro từ khí thải có thể lan rộng. “Nhiều người nghĩ rằng nếu họ không sống cạnh nguồn phát thải, họ sẽ không bị ảnh hưởng bởi chất ô nhiễm không khí,” ông nói. “Điều đó không đúng vì những chất ô nhiễm không khí này có thể di chuyển hàng trăm dặm.”
Alexis Humphreys, 27 tuổi, một cư dân của Boxtown, cho biết cô và nhiều thành viên trong gia đình mình bị hen suyễn. “Tôi không thể thở ở nhà, bên ngoài có mùi gas,” cô nói.
Boxtown không chỉ có một di sản về tác hại môi trường, mà còn có một truyền thống đấu tranh. Easter Knox, một cư dân lâu năm, đã chứng kiến những bất công tương tự như những gì Martin Luther King Jr. đã đấu tranh. Bà và những người khác đã phản đối đường ống dẫn dầu Byhalia, và cuối cùng, các công ty dầu khí đã phải rút lui.
“Thật khó khăn khi mọi người có tiền,” bà Knox nói. Bà cho biết bà dựa vào đức tin của mình để giữ thái độ tích cực và coi hoạt động của mình là một món quà cho các thế hệ tương lai.
Hiện tại, xAI dường như đang đáp ứng, ít nhất là ở một mức độ nào đó. Thông qua Phòng Thương mại Greater Memphis, họ đã công bố kế hoạch loại bỏ một số tuabin trong vòng hai tháng. Tuy nhiên, Pearson cho biết: “Cho đến khi chúng ta thấy tất cả các tuabin được loại bỏ khỏi Nam Memphis, thì không có gì để ăn mừng và không có gì để tin tưởng.”
Bà Gladney đã quen với việc sống trong một khu phố trở thành chiến trường trong cuộc chiến vì không khí sạch. Ngay cả trước khi xAI chuyển đến, bà đã không còn đi bộ thường xuyên trong khu phố vì nơi đây có thể có mùi hóa chất hoặc nước thải.
Tuy nhiên, bà không sẵn sàng từ bỏ cuộc chiến. “Một số người nói, ‘Tại sao các bạn không chuyển đi?’” bà nói. “Và câu hỏi của tôi là, ‘Tại sao bạn không chuyển đi khỏi nơi bạn đang sống?’ Nếu bạn cứ di chuyển, mọi thứ sẽ không bao giờ thay đổi.”
Theo NBC News
