Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cảnh báo hôm thứ Tư rằng thương mại toàn cầu đang bị vũ khí hóa khi các bộ trưởng ngoại giao Đông Nam Á khai mạc cuộc họp thường niên trong bối cảnh phải đối mặt với mối đe dọa thuế quan thương mại từ Hoa Kỳ.
Mối đe dọa thuế quan từ Hoa Kỳ đã làm rung chuyển Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), một khối gồm 10 thành viên bao gồm một số nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại nhất thế giới.
Sáu thành viên ASEAN nằm trong số 14 quốc gia có thể chứng kiến thuế đối với hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ tăng vọt vào ngày 1 tháng 8.
Phát biểu tại cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao ASEAN, ông Anwar cho biết thế giới hiện đang chứng kiến một kỷ nguyên mà “quyền lực làm lung lay nguyên tắc” và “các công cụ từng được sử dụng để tạo ra tăng trưởng hiện đang được sử dụng để gây áp lực, cô lập và kiềm chế”.
Không nêu đích danh Hoa Kỳ, ông một lần nữa kêu gọi ASEAN hợp tác để đối phó với các mối đe dọa thương mại.
Ông nói: “Sự gắn kết của chúng ta không được kết thúc bằng các tuyên bố,” đồng thời kêu gọi các thành viên tăng cường thương mại nội khối ASEAN, đầu tư vào hội nhập khu vực và giảm sự phụ thuộc chiến lược vào các cường quốc bên ngoài. Ông nói: “Đây không phải là cơn bão thoáng qua. “Đó là thời tiết mới của thời đại chúng ta.”
Tổng Thống Trump lần đầu tiên công bố thuế quan vào tháng 4, nhưng sau đó đã trì hoãn chúng trong 90 ngày để cho phép các thỏa thuận. Hôm thứ Ba, ông tuyên bố áp thuế mới với mức từ 25%-40% đối với 14 quốc gia, sẽ có hiệu lực vào ngày 1 tháng 8 trừ khi đạt được các thỏa thuận mới. Ông cũng đe dọa sẽ tăng thuế nếu bất kỳ quốc gia nào trả đũa.
Nhiều thành viên ASEAN đã khởi động các cuộc đàm phán song phương với Hoa Kỳ, nhưng các quan chức cho biết họ có kế hoạch tổ chức hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Hoa Kỳ vào cuối năm nay để tìm kiếm một lập trường chung.
Cho đến nay, chỉ có Việt Nam đạt được thỏa thuận, giảm thuế từ 46% xuống 20%.
Danh sách này đe dọa mức thuế 36% đối với Thái Lan và Campuchia, 32% đối với Indonesia, 25% đối với Malaysia và 40% đối với Lào và Myanmar đang bị chiến tranh tàn phá.
Ngoài việc đối mặt với hậu quả thương mại, khối còn phải đối mặt với những thách thức nội bộ ngày càng tăng. Cuộc nội chiến đang diễn ra ở Myanmar và tranh chấp biên giới giữa Thái Lan và Campuchia cũng nằm trong chương trình nghị sự.
Cuộc họp ở Malaysia sẽ diễn ra ngay sau một loạt các cuộc họp quan trọng với các đối tác thương mại lớn của ASEAN, bao gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga, Ấn Độ và Liên minh Châu Âu, dự kiến diễn ra vào thứ Năm và thứ Sáu.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio, người đã hủy bỏ các chuyến đi tới Nhật Bản và Hàn Quốc vào tuần trước, sẽ đến vào thứ Năm để tham gia các cuộc đàm phán trong chuyến thăm đầu tiên tới châu Á. Các bộ trưởng ngoại giao đến thăm khác bao gồm Vương Nghị của Trung Quốc và Sergei Lavrov của Nga.
Các nhà phân tích cho biết những cuộc đàm phán này sẽ kiểm tra khả năng khẳng định tiếng nói của ASEAN trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang.
Khối này hy vọng sẽ củng cố cam kết của mình đối với một trật tự thương mại dựa trên luật lệ đồng thời chống lại áp lực phải liên kết độc quyền với bất kỳ cường quốc toàn cầu nào.
Ông Anwar nói: “ASEAN phải nằm trong số những người chọn đứng về các quy tắc, ngay cả khi những người khác chọn rút lui.”
Các nhà phân tích cho biết sự hiện diện của Rubio báo hiệu sự tham gia trở lại của Hoa Kỳ trong khu vực.
Collins Chong Yew Keat, một nhà phân tích chiến lược, an ninh và đối ngoại tại Universiti Malay cho biết, đây sẽ là một lời nhắc nhở đối với “khu vực rằng Washington vẫn là đối tác kinh tế và an ninh quan trọng nhất của họ”. Nhưng ông cho biết sự hỗ trợ của Hoa Kỳ hiện có thể đi kèm với những kỳ vọng rõ ràng hơn.
Ông nói: “Chính quyền Tổng Thống Trump, mặc dù vẫn cung cấp khả năng răn đe quân sự và khả năng tiếp cận thị trường mạnh mẽ nhất, nhưng kỳ vọng ASEAN sẽ ngừng khai thác chiếc ô an ninh này trong khi xích lại gần Trung Quốc về mặt kinh tế,” theo ABC News.
