Ông Evo Morales, cựu Tổng thống cánh tả của Bolivia, dù bị cấm tranh cử trong cuộc bầu cử sắp tới, đã phát động một chiến dịch vận động mạnh mẽ cho một ứng cử viên không tên, không mặt và không có nền tảng chính thức – được gọi là “Nulo”, tiếng Tây Ban Nha nghĩa là phiếu bầu bị hủy hoặc vô hiệu.
Mặc dù bỏ phiếu là bắt buộc tại Bolivia, và trong nhiều năm cử tri đã thể hiện sự bất mãn với ông Morales bằng cách làm hỏng phiếu bầu hoặc để trống, nhưng lần này ông Morales đang tích cực cổ vũ cho “Nulo”. Ông Morales đang tìm cách tách mình khỏi Tổng thống Luis Arce hiện tại và các đảng viên cánh tả khác, những người đang đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất của Bolivia trong bốn thập kỷ.
“Anh em, chúng ta đang đi đúng hướng. Vắng mặt, phiếu bầu trắng, cử tri chưa quyết định, tất cả đều là của chúng ta,” ông Morales tuyên bố trên đài phát thanh Kawsachun Coca, một kênh truyền thông của ông tại khu vực Chapare, nơi ông ẩn mình trong nhiều tháng. Ông Morales đang bị truy tố với các cáo buộc liên quan đến tấn công tình dục và phủ nhận các cáo buộc này.
Theo luật Bolivia, “Nulo” không thể thắng cử và cũng không thể kích hoạt một cuộc bầu cử lại. Các lá phiếu bị hỏng hoặc trống sẽ bị loại khỏi tổng kết cuối cùng, do đó, một sự gia tăng số phiếu cho “Nulo” sẽ chỉ mang lại lợi ích cho các ứng cử viên khác mà không ảnh hưởng đến sự phân bổ phiếu bầu.
Ông Morales đặt cược vào việc tỷ lệ phiếu bầu cho “Nulo” cao bất thường sẽ gây bất lợi cho các ứng cử viên hàng đầu thuộc cánh hữu như cựu Tổng thống Jorge “Tuto” Quiroga và doanh nhân Samuel Doria Medina. Ông kỳ vọng điều này sẽ làm suy yếu uy tín của cuộc bầu cử và kéo dài sự liên quan chính trị của bản thân.
“Evo muốn có mặt trong cuộc bầu cử và nói rằng ‘Đây là phiếu bầu của tôi… Tôi là người chiến thắng ngay cả khi không tham gia’,” nhà phân tích chính trị Carlos Saavedra nhận định.
Chiến lược này của ông Morales diễn ra sau khi ông, giống như nhiều nhà dân túy cánh tả khác trong thế hệ của mình ở Mỹ Latinh, đã cạn kiệt các chiến thuật để duy trì quyền lực. Ông Morales từng sửa đổi Hiến pháp để cho phép mình tranh cử nhiệm kỳ thứ ba và thứ tư, bất chấp các giới hạn nhiệm kỳ liên tiếp. Tuy nhiên, nỗ lực cuối cùng vào năm 2019 đã dẫn đến việc ông phải từ chức dưới áp lực của quân đội và phải lưu vong, sau các cuộc biểu tình bạo loạn liên quan đến cuộc tái bầu cử gây tranh cãi.
Lần này, với đồng minh cũ là ông Arce nắm quyền, các cơ quan tư pháp đều chống lại ông Morales. Cuộc đấu tranh quyền lực giữa hai người đã làm chia rẽ phong trào Phong trào Xã hội Chủ nghĩa (MAS) vốn từng rất mạnh mẽ.
Ông Andrónico Rodríguez, Chủ tịch Thượng viện và là người ủng hộ Morales, đại diện cho hy vọng tốt nhất của đảng MAS. Tuy nhiên, sự ủng hộ dành cho ông Rodríguez đã suy giảm trong những tuần gần đây do cuộc khủng hoảng tiền tệ ngày càng trầm trọng, gây ra sự phẫn nộ đối với đảng MAS.
Những người ủng hộ ông Morales cũng thể hiện sự bất mãn với cánh tả hơn là với giới tinh hoa cánh hữu mà ông Morales từng phản đối. “Evo Morales đã dạy cho Andrónico mọi thứ ông ta biết, và Andrónico đã đâm sau lưng ông ta. Làm sao chúng ta có thể tin tưởng một ứng cử viên như vậy?” Wendy Chipana, một tình nguyện viên 28 tuổi, chia sẻ.
Khi sự phẫn nộ bùng lên vào tháng 6 sau việc ông Morales bị loại khỏi cuộc đua, những người ủng hộ ông đã phong tỏa đường cao tốc và đụng độ với cảnh sát, dẫn đến 8 người thiệt mạng. Ông Morales từng cảnh báo rằng đất nước sẽ “chấn động” nếu cuộc bầu cử diễn ra.
Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, ông đã thay đổi giọng điệu, kêu gọi những người ủng hộ thể hiện sự thất vọng của họ thông qua lá phiếu. Các nhà vận động “Nulo” khuyến khích cử tri sáng tạo trong việc thể hiện sự phản đối, bằng cách dán ảnh ông Morales, vẽ chữ X lớn, hoặc thậm chí dán lá coca lên phiếu bầu.
Một số người bất mãn với ông Morales cũng dự định bỏ phiếu cho “Nulo” vì không tin tưởng bất kỳ ứng cử viên nào khác. “Tôi chán ngấy Evo, nhưng tôi không có thông tin về những ứng cử viên còn lại này,” Diana Mamani, 30 tuổi, một người bán cừu tại El Alto, cho biết. Bà bày tỏ sự thất vọng vì các ứng cử viên cánh hữu không tiếp cận cử tri ở vùng xa xôi này.
Mặc dù có những bất mãn về xu hướng chuyên quyền, các vụ kiện lạm dụng tình dục và chi tiêu công phung phí, ông Morales, với tư cách là Tổng thống bản địa đầu tiên của Bolivia, vẫn giữ được sự ủng hộ mạnh mẽ mà không ứng cử viên nào khác có thể sánh được. Nhiều người xem ông là biểu tượng, như Cristina Sonco, 43 tuổi, một công nhân tại hệ thống cáp treo nối La Paz với El Alto. Bà xúc động chia sẻ: “Ông ấy giống như một người cha đối với tôi.” Bà cũng nhớ lại thời kỳ ông Morales giảm bất bình đẳng và tăng cường quyền cho người dân bản địa.
Trong bối cảnh Bolivia đang đối mặt với tình trạng giá cả tăng cao, thiếu hụt nhiên liệu và khó khăn trong việc tiếp cận tiền tiết kiệm bằng đô la, một số nhà phân tích cho rằng cuộc bầu cử lần này có thể đưa ông Morales trở lại điểm khởi đầu. “Tôi nghĩ đó là lý do tại sao Morales lại thúc đẩy ‘Nulo’, chứ không phải một lá phiếu cánh tả,” tác giả Aymara Quya Reyna nói. “Sẽ phù hợp với ông ấy nếu cánh hữu lên nắm quyền.” Bà cho rằng ông Morales thoải mái hơn khi đối đầu với các chính quyền tân tự do, điều này sẽ mang lại cho ông tính hợp pháp xã hội, ngay cả khi ông không còn ở trong chính phủ.
Bài báo này được tường thuật bởi Paola Flores và Isabel Debre của Hãng Thông tấn AP.
