Làn sóng bắt giữ gần đây của các nhân viên Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) ngay tại các tòa án di trú ở Vùng Vịnh (Bay Area) đang gây lo ngại sâu sắc trong giới cựu thẩm phán di trú. Họ cảnh báo rằng hành động này có thể làm suy yếu tính toàn vẹn của hệ thống tòa án di trú và gieo rắc nỗi sợ hãi trong cộng đồng người nhập cư dễ bị tổn thương.
Chỉ trong tuần qua, ít nhất tám người đã bị ICE bắt giữ sau khi tham dự các phiên điều trần di trú ở San Francisco và Concord. Các luật sư di trú, nhà hoạt động và nhân chứng đều xác nhận điều này. Những cảnh tượng này, một số được camera của đài NBC Bay Area ghi lại, cho thấy người dân bị còng tay và đưa lên các xe không biển hiệu đặc trưng.
Hai cựu thẩm phán di trú, James Fujimoto và Carol King, mỗi người có hàng thập kỷ kinh nghiệm trên ghế thẩm đoàn, là những người lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ. Cả hai đều thấy sự thay đổi đáng ngại trong cách thức thực thi luật di trú.
Ông Fujimoto, người từng làm thẩm phán di trú 29 năm ở vùng Chicago, nói rằng chúng ta “hoàn toàn nên lo ngại về điều này”. Ông cho biết trước đây, việc các nhân viên ICE có mặt trong phòng xử án chỉ xảy ra khi họ ra làm chứng. Rõ ràng điều đó đã thay đổi.
Cựu Thẩm phán Fujimoto cho rằng cách tiếp cận mới này xuất phát từ việc nới lỏng các quy định dưới sự lãnh đạo hiện tại của ICE. Ông tin rằng ICE đang cố gắng bỏ qua quy trình tòa án bằng cách áp dụng biện pháp trục xuất cấp tốc (expedited removal) – một quy trình pháp lý cho phép trục xuất nhanh chóng mà không cần thẩm phán xem xét.
Bà Carol King, thẩm phán di trú tại San Francisco từ năm 1995 đến 2017, bày tỏ sự “đáng xấu hổ” về thực trạng này. Bà nói: “Chúng ta được cho là ngọn hải đăng của quy trình pháp lý đúng đắn, công bằng và công lý trên khắp thế giới, và điều này hoàn toàn không phù hợp với hình ảnh đó.”
ICE biện minh cho hành động của mình bằng cách nói rằng hầu hết những người không phải công dân nhập cảnh bất hợp pháp vào Mỹ trong hai năm qua đều thuộc diện trục xuất cấp tốc. Họ tuyên bố rằng chính quyền hiện tại đang thực thi lại luật pháp, điều mà họ cho rằng chính sách “bắt và thả” của chính quyền trước đã bỏ qua.
Tuy nhiên, các cựu thẩm phán phản bác rằng biện pháp trục xuất cấp tốc theo truyền thống chỉ được áp dụng cho những người bị bắt giữ gần biên giới, chứ không phải những người tự nguyện đến dự phiên điều trần ở các thành phố như San Francisco. Bà King nhận xét: “Họ đã mở rộng cả khoảng cách địa lý và thời gian áp dụng trục xuất cấp tốc. Điều đó giống như thả một cái lưới lớn hơn rất nhiều.”
Một trường hợp cụ thể là Anyelo Ordaz. Vợ anh, Shaylyn Ordaz, kể rằng anh đã bị ICE bắt giữ bên ngoài tòa án di trú San Francisco tuần trước. Cô mô tả khoảnh khắc các nhân viên tiếp cận họ: “Họ túm lấy anh ấy. Một người khác giữ tôi, và họ kéo chúng tôi ra xa. Tôi nghe thấy tiếng còng tay. Chồng tôi không phải tội phạm. Điều đó làm tôi đau lòng.” Theo cô Ordaz, Anyelo đã ở Mỹ khoảng một năm rưỡi và có một vụ kiện di trú đang chờ xử lý. ICE đã yêu cầu thẩm phán bác bỏ vụ kiện, nhưng thẩm phán từ chối. Giờ đây, Anyelo đối mặt với lựa chọn khó khăn: chấp nhận trục xuất dưới dạng trục xuất cấp tốc hoặc tiếp tục đấu tranh cho vụ kiện của mình từ bên trong trại giam.
Thẩm phán Fujimoto giải thích chiến thuật này dường như là một phần của chiến lược lớn hơn: “Đây là một nỗ lực rất có tổ chức nhằm tấn công cộng đồng người nhập cư trên mọi mặt.” Ông cho biết thêm rằng mặc dù những người có hồ sơ xin tị nạn đang chờ xử lý không thể bị trục xuất trừ khi có lệnh của thẩm phán, ICE vẫn có thể bắt giữ họ trong quá trình xử lý pháp lý. Cả hai thẩm phán đều lưu ý rằng các luật sư của ICE ngày càng thường xuyên yêu cầu thẩm phán bác bỏ các vụ án, điều này sẽ dọn đường cho việc trục xuất cấp tốc.
Bà King, người bắt đầu hành nghề luật di trú vào những năm 1980, nhớ lại thời điểm chỉ có khoảng 100 người bị giam giữ tại các trung tâm di trú trên toàn quốc. Ngày nay, các cơ sở đó được báo cáo là gần hết sức chứa, với hơn 47,000 người bị giam giữ, tất cả đều tốn kém tiền thuế của người dân. Bà cảnh báo: “Có nguy cơ thực sự là người dân sẽ ngừng đến tòa nếu họ sợ bị bắt. Và điều đó làm xói mòn chính nền tảng của hệ thống pháp lý của chúng ta.”
Để giải quyết tình trạng ICE hiện diện tại tòa, bà King cho rằng có thể cần nhiều vụ kiện tụng hơn – tức là các cá nhân đệ đơn kiện để buộc tòa án đứng lên bảo vệ quyền lợi của người nhập cư và cung cấp một nơi an toàn cho họ trong khi biện hộ vụ án trước thẩm phán, theo ghi nhận của NBC Bay Area.
