Vụ kiện tụng liên quan đến khối tài sản trị giá 275 triệu USD của cố ca sĩ huyền thoại Jimmy Buffett đang thu hút sự chú ý, đồng thời cho thấy những rủi ro ngày càng tăng trong việc chuyển giao khối tài sản khổng lồ cho người thừa kế thông qua các quỹ ủy thác gia đình.
Bà Jane Buffett, vợ của Jimmy Buffett, tuần trước đã nộp đơn lên tòa án ở Los Angeles yêu cầu loại bỏ ông Richard Mozenter, người đồng ủy thác (co-trustee) quỹ ủy thác hôn nhân được lập ra để hỗ trợ bà sau khi chồng qua đời vào năm 2023. Bà Jane, người kết hôn với Jimmy Buffett từ năm 1977, cáo buộc ông Mozenter đã “công khai thù địch và đối kháng” với bà, từ chối cung cấp thông tin chi tiết về quỹ ủy thác và tài chính liên quan.
Bà còn tố cáo ông Mozenter đang thu “phí quá cao” lên tới 1.7 triệu USD mỗi năm và quản lý tài sản kém hiệu quả, dự kiến chỉ tạo ra thu nhập 2 triệu USD, ám chỉ lợi nhuận hàng năm dưới 1%.
Ngược lại, ông Mozenter cũng đã đệ đơn kiện tại Hạt Palm Beach, Florida, cáo buộc bà Jane “hoàn toàn không hợp tác” trong nỗ lực quản lý quỹ ủy thác. Ông cho rằng bà Jane đã can thiệp vào các quyết định kinh doanh, từ chối gặp gỡ và vi phạm nghĩa vụ ủy thác của mình bằng cách “hành động vì lợi ích riêng”.
Vụ việc làm sáng tỏ kế hoạch thừa kế và đế chế kinh doanh mà Jimmy Buffett, ca sĩ nổi tiếng với các bản hit như “Margaritaville”, “Cheeseburger in Paradise”, để lại. Bên cạnh danh mục bài hát, Buffett còn sở hữu nhà cửa, xe cộ, máy bay và một phần đáng kể trong doanh nghiệp thương hiệu của mình.
Theo NBC News đưa tin, Buffett đã lập kế hoạch rất kỹ lưỡng. Di chúc của ông, được viết lần đầu cách đây hơn 30 năm và sửa đổi vào năm 2017 và 2023, yêu cầu hầu hết tài sản được đưa vào một quỹ ủy thác hôn nhân vì “lợi ích duy nhất trọn đời của vợ”. Ba người con chung của họ sẽ là người thụ hưởng phần còn lại của quỹ sau khi bà Jane qua đời.
Jimmy Buffett cũng chỉ định ông Mozenter, kế toán kiêm quản lý kinh doanh và cố vấn tài chính 30 năm của ông, làm đồng ủy thác cùng bà Jane. Theo hồ sơ, tài sản trong quỹ ủy thác bao gồm 34.5 triệu USD bất động sản; 15 triệu USD cổ phần trong công ty sở hữu máy bay; 2 triệu USD thiết bị âm nhạc; 5 triệu USD phương tiện; và 12 triệu USD các khoản đầu tư khác.
Một trong những tài sản lớn nhất là cổ phần của Buffett trong Margaritaville, chuỗi nhà hàng, quán bar, khách sạn và kinh doanh thương mại hóa lối sống của Buffett, ước tính trị giá 85 triệu USD. Hiện Margaritaville có 30 nhà hàng/quán bar, 20 khách sạn, cùng các câu lạc bộ nghỉ dưỡng, sòng bạc, du thuyền và hàng hóa.
Tuy nhiên, mối quan hệ giữa hai đồng ủy thác nhanh chóng xấu đi sau khi Jimmy qua đời. Bà Jane cáo buộc ông Mozenter từ chối cung cấp thông tin tài chính, “phản ứng coi thường, thiếu tôn trọng và hạ thấp” bà. Bà cho rằng phí 1.7 triệu USD hàng năm là “khổng lồ”. Sau khi bà nhờ sự giúp đỡ của bạn bè là cựu giám đốc Time Warner, ông Mozenter mới cung cấp ước tính thu nhập hàng năm là 2 triệu USD và nói thu nhập này không đủ trang trải chi phí hàng năm của bà, khuyên bà “cân nhắc điều chỉnh chi tiêu”.
Các luật sư chuyên về quỹ ủy thác nhận định vụ kiện này là một phần của làn sóng kiện tụng ngày càng tăng liên quan đến thừa kế và quỹ ủy thác. Theo ước tính của Cerulli Associates được CNBC trích dẫn, hơn 100 ngàn tỷ USD tài sản dự kiến sẽ được chuyển giao từ các thế hệ lớn tuổi cho vợ/chồng và gia đình trong 25 năm tới. Càng nhiều tài sản được chuyển giao thì càng có nhiều tranh chấp.
Vụ kiện của gia đình Buffett phản ánh một nguồn tranh chấp khác cũng phổ biến: sự đối đầu giữa các ủy thác viên. Các luật sư cho rằng Buffett có thể chỉ định bà Jane làm người thụ hưởng duy nhất và cũng là ủy thác viên duy nhất, nhưng ông lại chọn ông Mozenter làm đồng ủy thác để giúp quản lý và điều hành quỹ. Ông Mozenter cho biết khi còn sống, Jimmy Buffett “nhiều lần bày tỏ lo ngại về khả năng quản lý tài sản của Jane” và “rất cẩn thận để tạo ra quỹ ủy thác theo cách ngăn cản Jane có quyền kiểm soát thực tế đối với quỹ”.
Các luật sư nói rằng việc chỉ định một đồng ủy thác là phổ biến. Đôi khi người thừa kế không đủ năng lực xử lý tài sản lớn, hoặc họ muốn giao việc này cho người khác. Dù lý do gì, căng thẳng giữa người thụ hưởng và đồng ủy thác thường bùng phát thành sự thù địch hoàn toàn.
“Những vụ kiện này hầu hết đều xoay quanh một vấn đề giống nhau,” ông Keith A. Davidson, luật sư tại Albertson & Davidson LLP, nhận định. “Bạn có một người thụ hưởng cảm thấy không nhận đủ thông tin và không có tiếng nói. Và bạn có một ủy thác viên quá gia trưởng, cảm thấy mình có thể cung cấp thông tin tùy ý. Đó là công thức dẫn đến thảm họa.”
Cảm xúc đặc biệt mãnh liệt khi một trong những ủy thác viên là vợ/chồng. Luật sư Stewart Albertson nói: “Hãy tưởng tượng bạn kết hôn với Jimmy Buffett 47 năm, bạn có tiếng nói trong cách tiêu tiền và mọi thứ, rồi tất cả biến mất chỉ sau một đêm.”
Vì các vụ kiện được đệ trình ở các tiểu bang khác nhau, tòa án sẽ phải quyết định nơi vụ án sẽ được xét xử trước. Sau đó, một thẩm phán sẽ bắt đầu tranh luận và quyết định hướng giải quyết. Các luật sư cho rằng thường thì thẩm phán sẽ ủng hộ ủy thác viên bên ngoài (trong trường hợp này là ông Mozenter), nhưng ngày càng có xu hướng ủng hộ vợ/chồng – điều đó có thể dẫn đến việc ông Mozenter bị loại bỏ.
Tuy nhiên, nhiều khả năng, thẩm phán sẽ xác định rằng mối quan hệ giữa ông Mozenter và bà Jane không thể hàn gắn và chỉ định một ủy thác viên chuyên nghiệp hoặc công ty quản lý quỹ ủy thác thay thế cả hai. Điều này sẽ cho phép ủy thác viên mới xem xét và giải quyết vấn đề.
Các luật sư cho rằng mức phí 1.7 triệu USD của ông Mozenter không nhất thiết là quá cao, vì phí ủy thác đôi khi có thể lên tới 1% hoặc hơn tổng giá trị tài sản mỗi năm. Về việc lợi nhuận dự kiến thấp (2 triệu USD trên 275 triệu USD) bị coi là quản lý kém, các luật sư giải thích rằng nhiều tài sản trong quỹ ủy thác, như bất động sản, máy bay và ô tô, không tạo ra thu nhập mà còn tốn kém chi phí bảo trì. Vì vậy, lợi nhuận thực tế trên các tài sản sinh lời có thể cao hơn.
Dù vậy, các luật sư cho rằng vụ kiện của gia đình Buffett mang đến hai bài học quan trọng cho các gia đình khi lập kế hoạch chuyển giao tài sản. Thứ nhất, người sở hữu tài sản nên thông báo rõ kế hoạch di sản của mình trước khi qua đời để không ai bị bất ngờ. Nếu Buffett đã giải thích rõ vai trò đồng ủy thác cho cả bà Jane và ông Mozenter, có lẽ căng thẳng đã giảm bớt. Ông Davidson nói: “Jimmy đã lên kế hoạch tốt khi thiết lập các quỹ ủy thác này, nhưng ông không nghĩ đến việc nó thực sự sẽ diễn ra như thế nào.” Ông cũng có thể thêm quyền “loại bỏ” vào quỹ ủy thác để bà Jane có thể dễ dàng loại bỏ ông Mozenter nếu bà muốn.
Bài học thứ hai là bạn bè hoặc đối tác kinh doanh không phải lúc nào cũng là ủy thác viên tốt. Dù người giàu ngày nay thường chỉ định một người bạn đáng tin cậy làm ủy thác cho quỹ gia đình, người ủy thác đó có thể có mối quan hệ khác với người thụ hưởng và xem mình là người thực hiện mong muốn của người quá cố – điều này không phải là công việc của một ủy thác viên. “Trong các trường hợp có vấn đề, những vụ chúng tôi thấy hiếm khi liên quan đến các ủy thác viên chuyên nghiệp,” ông Albertson nói. “Hầu như luôn là một người bạn. Đó có xu hướng là điều tồi tệ nhất. Vai trò của bạn là tuân thủ các điều khoản của quỹ ủy thác.”
