DAKAR, Senegal – Congo và Rwanda chuẩn bị ký một thỏa thuận hòa bình do Hoa Kỳ làm trung gian, nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài hàng thập kỷ ở miền đông Congo. Theo tin từ hãng AP, thỏa thuận dự kiến được ký kết tại Washington, với hy vọng giúp chính phủ Mỹ và các công ty Hoa Kỳ tiếp cận các khoáng sản quan trọng trong khu vực giàu tài nguyên này.
Congo, quốc gia ở Trung Phi, đã bị xé nát bởi cuộc xung đột với hơn 100 nhóm vũ trang. Nổi bật nhất là nhóm nổi dậy M23, được Rwanda hậu thuẫn. Liên Hợp Quốc (LHQ) mô tả tình hình với 7 triệu người phải rời bỏ nhà cửa ở Congo là “một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo phức tạp và nghiêm trọng nhất trên Trái đất”.
Tổng Thống Trump tuần trước ca ngợi đây là “một ngày trọng đại cho Châu Phi và cho cả Thế giới”. Thỏa thuận quan trọng này là một phần của các cuộc đàm phán hòa bình đang diễn ra để chấm dứt xung đột, bao gồm cả các cuộc đàm phán do Liên minh Châu Phi và Qatar làm trung gian.
Theo phát ngôn viên Tommy Pigott của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, thỏa thuận bao gồm các điều khoản về tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ, cấm các hành động thù địch cũng như việc giải giáp và tái hòa nhập có điều kiện các nhóm vũ trang không thuộc nhà nước.
Người phát ngôn LHQ Stephane Dujarric cũng hoan nghênh thỏa thuận này, đồng thời nói thêm: “Chúng tôi nói gần như mỗi ngày về sự đau khổ khủng khiếp của dân thường, nạn đói, bạo lực tình dục, nỗi sợ hãi thường trực và tình trạng phải di dời liên tục” ở miền đông Congo.
Congo hy vọng Hoa Kỳ sẽ cung cấp hỗ trợ an ninh cần thiết để chống lại quân nổi dậy và có thể khiến họ rút khỏi các thành phố quan trọng như Goma và Bukavu, và khỏi toàn bộ khu vực nơi Rwanda ước tính có tới 4.000 quân. Rwanda nói rằng họ đang bảo vệ lợi ích lãnh thổ của mình và không hỗ trợ M23.
Tuy nhiên, quân nổi dậy M23 cho rằng thỏa thuận sẽ không ràng buộc họ. Corneille Nangaa, thủ lĩnh của Liên minh Sông Congo bao gồm cả M23, nói với hãng AP rằng các cuộc đàm phán hòa bình trực tiếp với Congo chỉ có thể được tổ chức nếu quốc gia này thừa nhận những bất bình của họ và rằng “bất cứ điều gì liên quan đến chúng tôi mà không có chúng tôi đều chống lại chúng tôi”.
Các nhà phân tích cho rằng cam kết của chính phủ Hoa Kỳ có thể phụ thuộc vào mức độ tiếp cận của họ đối với các khoáng sản đang được thảo luận trong một thỏa thuận khoáng sản riêng biệt đang được đàm phán.
Các khoáng sản hầu như chưa được khai thác – ước tính trị giá tới 24 nghìn tỷ đô la Mỹ theo Bộ Thương mại Hoa Kỳ – rất quan trọng đối với phần lớn công nghệ của thế giới.
Christian Moleka, một nhà khoa học chính trị tại tổ chức tư vấn Dypol của Congo, gọi thỏa thuận dự kiến là “một bước ngoặt lớn” trong cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ, nhưng việc ký kết “không thể loại bỏ tất cả các vấn đề của cuộc xung đột”.
“Dự thảo thỏa thuận hiện tại bỏ qua tội ác chiến tranh và công lý cho các nạn nhân bằng cách áp đặt mối quan hệ đối tác giữa nạn nhân và kẻ xâm lược,” ông nói. “Điều này có vẻ giống như một đề xuất gây hấn và không thể thiết lập hòa bình lâu dài nếu không có công lý và bồi thường.”
Tại tỉnh North Kivu của Congo, khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các cuộc giao tranh, một số người tin rằng thỏa thuận hòa bình sẽ giúp giải quyết bạo lực, nhưng cảnh báo rằng công lý vẫn phải được thực thi để có được một nền hòa bình lâu dài.
“Tôi không nghĩ nên tin tưởng người Mỹ 100%,” Hope Muhinuka, một nhà hoạt động từ tỉnh này, cho biết. “Chúng ta phải tận dụng mọi thứ chúng ta có bây giờ như một cơ hội.”
Tin từ hãng AP.
