WASHINGTON D.C. – Cộng hòa Dân chủ Congo và Rwanda vừa ký kết một thỏa thuận hòa bình do Hoa Kỳ làm trung gian, với hy vọng chấm dứt hàng thập kỷ xung đột đẫm máu ở miền đông Congo. Thỏa thuận này cũng tạo điều kiện cho chính phủ Hoa Kỳ và các công ty Mỹ tiếp cận các khoáng sản quan trọng trong khu vực.
Tổng Thống Donald Trump đã bày tỏ với các bộ trưởng ngoại giao của hai nước tại một cuộc họp ở Tòa Bạch Ốc: “Ngày hôm nay, bạo lực và sự tàn phá đi đến hồi kết, và toàn bộ khu vực bắt đầu một chương mới với hy vọng, cơ hội, hòa hợp, thịnh vượng và hòa bình”.
Ngoại trưởng Marco Rubio gọi đây là “một thời khắc quan trọng sau 30 năm chiến tranh”. Congo đã phải hứng chịu xung đột với hơn 100 nhóm vũ trang, trong đó nhóm mạnh nhất được Rwanda hậu thuẫn, khiến hàng triệu người thiệt mạng kể từ thập niên 1990.
Mặc dù thỏa thuận này được xem là một bước ngoặt, nhưng các nhà phân tích không tin rằng nó sẽ nhanh chóng chấm dứt các cuộc giao tranh, vì nhóm vũ trang nổi bật nhất tuyên bố rằng thỏa thuận này không áp dụng cho họ. Nhiều người Congo coi đây chủ yếu là cơ hội để Hoa Kỳ có được các khoáng sản quan trọng cần thiết cho phần lớn công nghệ của thế giới, sau khi chính phủ của họ tìm đến Tổng Thống Trump để được hỗ trợ trong cuộc chiến chống lại quân nổi dậy.
Tổng Thống Trump đã thúc đẩy việc tiếp cận các khoáng sản này vào thời điểm Hoa Kỳ và Trung Quốc đang tích cực cạnh tranh ảnh hưởng ở Châu Phi. Theo tin từ Associated Press.
Ngoại trưởng Congo Therese Kayikwamba Wagner đã nhắc đến hàng triệu nạn nhân của cuộc xung đột khi ký thỏa thuận với Ngoại trưởng Rwanda Olivier Nduhungirehe. Cả hai đều bày tỏ sự lạc quan nhưng nhấn mạnh vẫn còn rất nhiều việc phải làm để chấm dứt các cuộc giao tranh.
Ông Nduhungirehe lưu ý về “sự không chắc chắn lớn” vì các thỏa thuận trước đây đã không được thực hiện. Ông nói: “Không còn nghi ngờ gì nữa, con đường phía trước sẽ không dễ dàng. Nhưng với sự hỗ trợ liên tục của Hoa Kỳ và các đối tác khác, chúng tôi tin rằng một bước ngoặt đã đạt được”.
Thỏa thuận bao gồm các điều khoản về toàn vẹn lãnh thổ, nghiêm cấm các hành động thù địch, giải giáp và tái hòa nhập có điều kiện các nhóm vũ trang phi nhà nước.
Nhóm nổi dậy M23 do Rwanda hậu thuẫn là nhóm vũ trang nổi bật nhất trong cuộc xung đột. Liên Hiệp Quốc đã gọi đây là “một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng, phức tạp và kéo dài nhất trên Trái đất”.
Congo hy vọng Hoa Kỳ sẽ cung cấp hỗ trợ an ninh cần thiết để chống lại quân nổi dậy và có thể khiến họ rút khỏi các thành phố quan trọng Goma và Bukavu, và khỏi toàn bộ khu vực nơi Rwanda ước tính có tới 4.000 quân. Rwanda nói rằng họ đang bảo vệ lợi ích lãnh thổ của mình và không hỗ trợ M23.
Các quan chức M23 cho rằng thỏa thuận này sẽ không ràng buộc họ. Corneille Nangaa, lãnh đạo Liên minh Sông Congo, tổ chức bao gồm M23, nói rằng các cuộc đàm phán hòa bình trực tiếp với Congo chỉ có thể được tổ chức nếu quốc gia này thừa nhận những bất bình của họ và “bất cứ điều gì liên quan đến chúng tôi mà không có chúng tôi, đều chống lại chúng tôi”.
Rwanda cũng bị cáo buộc khai thác khoáng sản ở miền đông Congo, được sử dụng trong điện thoại thông minh, máy bay chiến đấu tiên tiến và nhiều hơn nữa. Rwanda đã phủ nhận mọi liên quan.
Thỏa thuận này là trọng tâm trong nỗ lực của chính phủ Hoa Kỳ nhằm chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở Châu Phi. Trong nhiều năm, các công ty Trung Quốc là một nhân tố chủ chốt trong lĩnh vực khoáng sản của Congo. Các nhà máy lọc cobalt của Trung Quốc, chiếm phần lớn nguồn cung toàn cầu, phụ thuộc rất nhiều vào Congo.
Bộ Ngoại giao Congo cho biết Hoa Kỳ đã chứng tỏ là một “đối tác đáng tin cậy” trong quá trình hòa bình và các vấn đề khác trong quan hệ giữa hai nước.
Các khoáng sản hầu như chưa được khai thác được Bộ Thương mại Hoa Kỳ ước tính trị giá tới 24 ngàn tỷ đô la.
Nhà khoa học chính trị Christian Moleka gọi thỏa thuận này là một “bước ngoặt lớn” nhưng cho biết nó “không thể loại bỏ tất cả các vấn đề của cuộc xung đột”.
Cuộc xung đột có thể bắt nguồn từ hậu quả của cuộc diệt chủng năm 1994 ở Rwanda, nơi các dân quân Hutu đã giết hại từ 500.000 đến 1 triệu người thuộc sắc tộc Tutsi, cũng như những người Hutu ôn hòa và người bản địa Twa. Khi các lực lượng do người Tutsi lãnh đạo phản công, gần 2 triệu người Hutu đã tràn vào Congo vì sợ bị trả thù.
Kể từ đó, cuộc xung đột đang diễn ra ở miền đông Congo đã giết chết 6 triệu người.
