Đảng Cộng hòa kiểm soát Cơ quan lập pháp tiểu bang Wisconsin mới đây đã có động thái bác bỏ hàng loạt các ưu tiên chi tiêu hàng đầu của Thống đốc Đảng Dân chủ Tony Evers. Đáng chú ý trong số các đề xuất bị loại bỏ có việc hợp pháp hóa cần sa và tăng thuế đối với những người khai thuế chung có thu nhập trên 1 triệu USD.
Quyết định này được đưa ra bởi ủy ban ngân sách do Đảng Cộng hòa chiếm đa số, theo đường lối đảng. Ngoài cần sa và thuế triệu phú, họ cũng bác bỏ các đề xuất khác của Thống đốc Evers như tăng chi tiêu cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ em và mở rộng chương trình bảo hiểm y tế Medicaid.
Đây không phải là lần đầu tiên Đảng Cộng hòa tại Wisconsin làm điều này; họ đã bác bỏ các đề xuất tương tự trong ba lần dự thảo ngân sách trước đây của Thống đốc Evers. Một số ý tưởng bị loại bỏ lần này, như cho phép xử lý phiếu bầu vắng mặt trước Ngày Bầu cử, từng nhận được sự ủng hộ lưỡng đảng trong quá khứ và có thể sẽ được đưa ra lại dưới hình thức khác.
Động thái cắt giảm chi tiêu này diễn ra trong bối cảnh không chắc chắn về lượng tiền liên bang mà tiểu bang sẽ nhận được, khi chính quyền của Tổng thống đương nhiệm Donald Trump đang thúc đẩy cắt giảm mạnh chi tiêu chính phủ. Dự thảo ngân sách ban đầu của Thống đốc Evers đề xuất chi khoảng 119 tỷ USD trong hai năm, tăng 20% so với trước.
Thống đốc Evers và Đảng Cộng hòa đang thảo luận về một kế hoạch cắt giảm thuế mà cả hai bên có thể đồng thuận, nhưng chi tiết vẫn chưa được công bố. Đảng Cộng hòa lập luận rằng phần lớn khoản ngân sách thặng dư khoảng 4 tỷ USD của tiểu bang nên được trả lại cho người dân dưới dạng cắt giảm thuế, thay vì dùng để chi cho các trường học phổ thông (K-12), hệ thống Đại học Wisconsin và các chương trình khác của tiểu bang.
Thống đốc Evers bày tỏ sự không hài lòng, nói rằng “Đảng Cộng hòa nói nhiều về những gì họ phản đối, nhưng không nói về những gì họ ủng hộ.” Ông nhấn mạnh có nhiều thách thức cấp bách mà tiểu bang phải đối mặt và người dân Wisconsin đã “chán ngán” một cơ quan lập pháp “không làm gì”.
Đáp lại, các lãnh đạo Đảng Cộng hòa trong ủy ban ngân sách cho biết một số “mục phổ biến” có thể quay trở lại dưới dạng các dự luật riêng lẻ. Họ khẳng định việc bác bỏ cách tiếp cận của Thống đốc Evers không có nghĩa là các vấn đề đó sẽ không được giải quyết theo những cách khác.
Việc bỏ đi kế hoạch chi tiêu của thống đốc chỉ là bước đầu tiên trong một quá trình kéo dài nhiều tuần để xây dựng lại ngân sách hai năm, bổ sung thêm các ưu tiên của Đảng Cộng hòa. Thống đốc Evers vẫn có quyền thực hiện nhiều thay đổi với quyền phủ quyết rộng rãi của mình sau khi Cơ quan lập pháp thông qua ngân sách, thường diễn ra vào cuối tháng 6 hoặc đầu tháng 7.
Tuy nhiên, theo tin từ ABC News ngày 08/05/2025, Đảng Cộng hòa đã thảo luận về việc có thể mất nhiều thời gian hơn để thông qua ngân sách năm nay, hoặc chỉ thông qua các dự luật chi tiêu ưu tiên hàng đầu. Động thái này được cho là phản ứng trước phán quyết gần đây của Tòa án Tối cao Wisconsin, giữ nguyên quyền phủ quyết từng khoản mục ngân sách của Thống đốc Evers, cho phép ông kéo dài việc tăng chi tiêu cho K-12 trong 400 năm. Phán quyết này tái khẳng định quyền lực của thống đốc trong việc phủ quyết các con số trong dự luật ngân sách.
Tòa án cũng lưu ý rằng Cơ quan lập pháp có thể hạn chế quyền phủ quyết của thống đốc bằng nhiều cách, bao gồm việc xem xét sửa đổi hiến pháp hoặc soạn thảo các dự luật ngân sách theo cách khác để ngăn chặn việc phủ quyết sâu rộng như vậy.
