Một gia đình ở New Orleans đã có một phát hiện vô cùng bất ngờ khi đang dọn dẹp khu vườn sau nhà. Dưới lớp cỏ dại, họ tìm thấy một phiến đá cẩm thạch lạ lùng với những ký tự tiếng Latin, trong đó có cụm từ “linh hồn người chết”.
Bà Daniella Santoro, một nhà nhân chủng học tại Đại học Tulane, cho biết: “Việc nó được viết bằng tiếng Latin thực sự khiến chúng tôi phải suy nghĩ. Khi bạn thấy thứ gì đó như vậy, bạn sẽ nói, ‘Okay, đây không phải là một vật bình thường.’”.
Sự tò mò đã thôi thúc bà Santoro liên hệ với đồng nghiệp là nhà khảo cổ học cổ điển Susann Lusnia. Bà Lusnia nhanh chóng nhận ra rằng phiến đá này là bia mộ 1.900 năm tuổi của một thủy thủ La Mã tên là Sextus Congenius Verus.
“Khi tôi lần đầu tiên nhìn thấy hình ảnh mà Daniella gửi cho tôi, nó thực sự khiến tôi rùng mình vì quá kinh ngạc,” bà Lusnia chia sẻ. Qua quá trình điều tra sâu hơn, bà Lusnia phát hiện ra rằng phiến đá này đã bị thất lạc khỏi một bảo tàng ở Ý trong nhiều thập kỷ.
Theo ghi nhận, Sextus Congenius Verus qua đời ở tuổi 42, với nguyên nhân không rõ, sau hơn hai thập kỷ phục vụ trong hải quân đế quốc trên một con tàu mang tên vị thần y học La Mã Asclepius. Bia mộ mô tả người thủy thủ này là “xứng đáng” và được ủy quyền bởi hai người được mô tả là “người thừa kế” của ông, rất có thể là đồng đội của ông vì thủy thủ đoàn La Mã thời đó không được phép kết hôn. Phiến đá này từng nằm trong một nghĩa trang cổ khoảng 20 ngôi mộ của các quân nhân, được phát hiện vào những năm 1860 tại Civitavecchia, một thị trấn ven biển ở tây bắc Ý, cách Rome khoảng 30 dặm. Văn bản trên bia mộ đã được ghi lại vào năm 1910 và đưa vào danh mục các bản khắc tiếng Latin, nhưng thông tin về nơi lưu giữ phiến đá đã bị thất lạc.
Phiến đá sau đó được ghi nhận tại Bảo tàng Khảo cổ Quốc gia ở Civitavecchia trước Thế chiến II. Tuy nhiên, bảo tàng đã “gần như bị phá hủy” trong các cuộc ném bom của quân Đồng minh và phải mất nhiều thập kỷ để xây dựng lại. Nhân viên bảo tàng đã xác nhận với bà Lusnia rằng phiến đá đã bị thất lạc trong nhiều thập kỷ. Kích thước được ghi lại của nó — 1 foot vuông (0.09 mét vuông) và dày 1 inch (2.5 cm) — khớp với kích thước của phiến đá được tìm thấy trong sân của bà Santoro.
“Bạn không thể có bằng chứng DNA nào tốt hơn thế,” bà Lusnia nói. Bà cho biết Cục Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) đang thảo luận với chính quyền Ý để hồi hương phiến đá.
Một tình tiết bất ngờ cuối cùng cho thấy phiến đá đã đến New Orleans như thế nào. Khi các phương tiện truyền thông đưa tin về phát hiện này, bà Erin Scott O’Brien cho biết chồng cũ của bà đã gọi điện và yêu cầu bà xem tin tức. Bà O’Brien ngay lập tức nhận ra khối đá cẩm thạch, thứ mà bà luôn coi là một “tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời”. Họ đã sử dụng nó làm đồ trang trí sân vườn và sau đó quên bẵng đi trước khi bán ngôi nhà cho bà Santoro vào năm 2018. Bà O’Brien cho biết bà nhận được phiến đá từ ông bà mình – một phụ nữ Ý và một người gốc New Orleans từng đóng quân tại Ý trong Thế chiến II. Có lẽ không ai sẽ vui mừng hơn khi phiến đá được tìm thấy hơn chính Sextus. Các bia mộ rất quan trọng trong văn hóa La Mã để duy trì di sản, ngay cả đối với những công dân bình thường, bà Lusnia giải thích. “Bây giờ Sextus Congenius Verus đang được nhắc đến rất nhiều,” bà Lusnia nói. “Nếu có thế giới bên kia và ông ấy ở đó và biết, ông ấy sẽ rất hạnh phúc vì đây là điều mà một người La Mã mong muốn – được ghi nhớ mãi mãi.” Tin tức từ ABC News ngày 11/10/2025.
