Các cuộc tấn công quân sự của Israel vào Iran được cho là đã giáng đòn mạnh vào giới lãnh đạo quân sự và chương trình hạt nhân của nước này, có khả năng tạo ra một khoảng trống quyền lực khiến chính quyền Tehran gặp khó khăn trong việc phục hồi. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích và cựu quan chức Hoa Kỳ, điều này cũng có thể đẩy Iran vào kịch bản từ bỏ đàm phán và gấp rút chế tạo bom hạt nhân.
Việc nhiều sĩ quan quân đội cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân của Iran thiệt mạng trong các cuộc tấn công có thể khiến Tehran lo ngại rằng tình báo Israel đã xâm nhập sâu vào hệ thống của họ và nhiều nhân vật cấp cao khác cũng đang gặp nguy hiểm.
Alex Vatanka từ Middle East Institute nhận định rằng hệ thống chính quyền Iran chắc chắn đang bị sốc và họ không biết mức độ bị Israel xâm nhập đến đâu.
Tin từ NBC News ngày 14 tháng 6 năm 2025 cho biết, các cuộc tấn công của Israel vào thứ Năm được truyền thông Iran và quân đội Israel xác nhận đã khiến nhiều chỉ huy quân sự hàng đầu thiệt mạng, bao gồm Tổng Tham mưu trưởng Các Lực lượng Vũ trang Iran Mohammad Hossein Bagheri, Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Hossein Salami, và Thiếu tướng Gholam Ali Rashid. Trường Đại học Shahid Beheshti cũng thông báo có 5 giáo sư và một số thành viên gia đình thiệt mạng trong vụ tấn công.
Theo Vatanka, các sĩ quan quân đội cấp cao này có mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền Iran và được Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei biết rõ, đặc biệt là Bagheri, người được ông Khamenei thăng chức vào năm 2016. Yếu tố cá nhân này có thể ảnh hưởng đến quyết định của ông Khamenei.
Đợt tấn công đầu tiên của Israel được cho là đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho chương trình hạt nhân của Iran. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố các cuộc không kích sẽ tiếp tục “trong bao nhiêu ngày cần thiết” để đảm bảo Iran không phát triển vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, Iran vẫn còn các cơ sở hạt nhân ngầm tại Fordow và các địa điểm khác mà họ có thể sử dụng nếu rút khỏi Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) và từ bỏ cam kết không theo đuổi vũ khí hạt nhân. Khi đó, Iran cần làm giàu uranium đến cấp độ vũ khí, một bước kỹ thuật không khó với kho dự trữ hiện tại, và sau đó chế tạo đầu đạn hạt nhân. Hầu hết các chuyên gia ước tính quá trình này có thể mất khoảng một năm hoặc hơn.
Tổng Thống Hoa Kỳ hiện tại Donald Trump dường như đang cố gắng sử dụng cuộc tấn công của Israel như một đòn bẩy để gây áp lực buộc Iran nhượng bộ, nếu không sẽ phải đối mặt với các cuộc tấn công quân sự khắc nghiệt hơn. Tuy nhiên, Ali Vaez từ International Crisis Group cho rằng Iran có thể tính toán rằng thời điểm đàm phán đã qua và chọn chế tạo vũ khí hạt nhân. Ông nói, một trong những rủi ro chiến lược khi nhắm vào cơ sở hạ tầng hạt nhân của Iran là phản ứng ngược, có thể khuyến khích Tehran xây dựng lại chương trình với quyết tâm cao hơn để đạt được khả năng răn đe hạt nhân đáng tin cậy.
Iran đã đầu tư hàng thập kỷ công sức và hàng ngàn tỷ đô la vào chương trình hạt nhân của mình. Các nhà lãnh đạo chính trị Iran coi đây là niềm tự hào dân tộc, biểu tượng cho sự độc lập và tiến bộ công nghệ của đất nước.
Aaron David Miller, chuyên gia từ Carnegie Endowment for International Peace, nhận định rằng giới lãnh đạo Iran có khả năng sẽ chọn phát triển vũ khí hạt nhân thay vì từ bỏ chương trình mà họ coi là một nỗ lực yêu nước. Ông nói trên MSNBC rằng chương trình hạt nhân đã trở thành biểu tượng uy tín và danh dự quốc gia. “Khi mọi chuyện kết thúc, và nếu chế độ này vẫn nắm quyền, điều mà tôi nghĩ là có thể, người Iran có lẽ sẽ quyết định dốc toàn lực để chế tạo vũ khí. Và người Mỹ cùng Israel sẽ phải tính toán cách đối phó về lâu dài.”
Jonathan Panikoff, cựu sĩ quan tình báo quốc gia phụ trách Cận Đông tại Hội đồng Tình báo Quốc gia Hoa Kỳ, cho rằng Iran có thể kết luận rằng theo đuổi vũ khí hạt nhân là cách duy nhất để bảo vệ chính quyền. Ông viết trong một phân tích trên Atlantic Council, Iran có thể xác định rằng các cuộc tấn công của Israel đồng nghĩa với việc chế độ không còn thời gian để quyết định liệu có nên sở hữu bom hay không. Kết luận có thể là họ không thể tiếp tục ‘đứng giữa’ vấn đề hạt nhân nữa và phải gấp rút chế tạo bom hoặc có nguy cơ không bao giờ có được nó.
Tuy nhiên, một số chuyên gia lại cho rằng chưa rõ liệu các cuộc tấn công quân sự của Israel có đủ sức giáng đòn quyết định khiến Iran không thể chế tạo vũ khí hạt nhân hay không.
Alex Plitsas, cựu quan chức cấp cao Lầu Năm Góc và chuyên gia tại Atlantic Council, nhận định rằng cuộc tấn công của Israel, bao gồm cả các chiến dịch phá hoại, có lẽ đã gây ra quá nhiều thiệt hại cho các địa điểm và thiết bị hạt nhân của Iran, khiến nước này không thể nhanh chóng chế tạo bom. Ông cho rằng Iran đã bị bất ngờ trước cuộc tấn công của Israel, mặc dù Israel đã đưa ra cảnh báo rõ ràng trong nhiều năm qua và gần đây rằng họ sẽ không dung thứ cho chương trình hạt nhân đang tiến triển của Iran.
Ngay cả khi một loạt cuộc tấn công vào các địa điểm hạt nhân của Iran thành công, nó cũng chỉ có thể trì hoãn khả năng phát triển bom của Tehran khoảng hai năm, theo nhận định trước đây của các quan chức Hoa Kỳ và ước tính của các chuyên gia. Năm 2012, ngay sau khi từ chức Bộ trưởng Quốc phòng, Robert Gates đã nói rằng các cuộc tấn công quân sự vào chương trình hạt nhân của Iran cuối cùng có thể sẽ không ngăn được Tehran phát triển bom. “Một cuộc tấn công như vậy sẽ khiến việc Iran có vũ khí hạt nhân trở thành điều không thể tránh khỏi,” ông Gates nói vào thời điểm đó. “Họ sẽ chỉ chôn chương trình sâu hơn và thực hiện nó bí mật hơn.”
Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình chỉ nhằm mục đích dân sự để sản xuất năng lượng và nghiên cứu. Tuy nhiên, các cường quốc phương Tây từ lâu đã cáo buộc Tehran đặt nền móng cho một dự án vũ khí hạt nhân, viện dẫn hoạt động làm giàu uranium vượt xa mức cần thiết cho mục đích hòa bình. Các cơ quan tình báo Hoa Kỳ từng kết luận rằng Iran có chương trình vũ khí hạt nhân nhưng đã dừng lại vào năm 2003.
Một báo cáo vào tháng 5 từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) kết luận Iran không hợp tác đầy đủ với các thanh sát viên Liên Hợp Quốc và cơ quan này không thể đảm bảo rằng chương trình hạt nhân của Iran “hoàn toàn vì mục đích hòa bình.” Vào thứ Năm, IAEA đã khiển trách Iran vì không tuân thủ các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân nhằm ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân. Đây là lần khiển trách đầu tiên trong 20 năm.
Các nhà lập pháp Đảng Dân chủ đã chỉ trích Tổng Thống Hoa Kỳ hiện tại Donald Trump vì đã rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran năm 2015 trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, cho rằng quyết định đó đã mở đường cho cuộc khủng hoảng hiện tại.
