Vừa qua, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã truy tố hai công dân Trung Quốc, trong đó có một nghiên cứu sinh tại Đại học Michigan, với cáo buộc buôn lậu một mầm bệnh nguy hiểm có khả năng dùng làm “vũ khí khủng bố nông nghiệp” vào Mỹ. Vụ việc này đang làm dấy lên lo ngại sâu sắc từ các chuyên gia an ninh quốc gia và cựu quan chức chính phủ.
Theo cáo buộc, hai người này đã buôn lậu nấm Fusarium graminearum qua sân bay Detroit. Đây là một loại mầm bệnh sinh học nguy hiểm được biết đến là “tác nhân khủng bố nông nghiệp”, gây thiệt hại hàng tỷ USD cho nông nghiệp toàn cầu mỗi năm. Chất độc từ loại nấm này có thể gây bệnh đầu bạc trên lúa mì, lúa mạch, ngô, lúa và gây nôn mửa, tổn thương gan, dị tật sinh sản ở người và gia súc.
Phản ứng về vụ việc, ông Christian Whiton, cựu cố vấn chính sách đối ngoại cấp cao dưới thời Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump, và cựu Dân biểu Michelle Steel (Cộng hòa, California) cho rằng vụ án này cho thấy Mỹ dường như đang “đào tạo và trang bị vũ khí cho kẻ thù chính của mình” thông qua các trường đại học và chương trình visa.
Ông Whiton bày tỏ quan ngại rằng Mỹ “dường như không học được gì từ COVID”, thậm chí vẫn cho phép các chuyến bay thẳng từ Trung Quốc đại lục. Việc cho phép các nhà nghiên cứu, đặc biệt là trong lĩnh vực mầm bệnh, tiếp cận các cơ sở ở Mỹ, đặc biệt là các trường đại học, là “khá điên rồ”. Ông cũng gọi chương trình visa H1-B là một “trò lừa đảo”, khi một phần đáng kể được cấp cho công dân Trung Quốc làm việc tại các công ty công nghệ cao ở Mỹ.
Cả ông Whiton và cựu Dân biểu Steel đều chỉ trích các trường đại học Mỹ vì đã ưu tiên lợi ích kinh tế, chấp nhận tiền từ các nguồn liên quan đến chính phủ Trung Quốc và không kiểm tra kỹ lưỡng sinh viên quốc tế, dẫn đến tình trạng “xâm nhập” và “giáo dục kẻ thù”. Bà Steel dẫn chứng vụ án Tiến sĩ Charles Lieber, cựu Chủ nhiệm khoa Hóa học Đại học Harvard, bị kết tội khai man về mối liên hệ với chương trình “Ngàn Tài năng” của Trung Quốc và nhận tiền từ Đại học Công nghệ Vũ Hán mà không báo cáo.
Tin từ Fox News ngày 05/06/2025 (theo ngày đăng bài), dưới sự chỉ đạo của Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump, Ngoại trưởng Marco Rubio đã tuyên bố sẽ “mạnh mẽ” thu hồi visa sinh viên của những người Trung Quốc có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc theo học các lĩnh vực nhạy cảm. Tổng Thống Donald Trump cũng nhấn mạnh rằng sinh viên Trung Quốc cần được “kiểm tra” kỹ lưỡng và yêu cầu danh sách sinh viên được nhận vào các trường như Harvard và Columbia để thực hiện sàng lọc.
Tuy nhiên, ông Whiton cho rằng đây chỉ là bước đi đúng hướng ban đầu, và có lẽ Mỹ cần giảm số lượng visa cấp cho công dân Trung Quốc xuống gần bằng 0 và đưa những người này về nước. Ông bác bỏ giả định rằng sinh viên Trung Quốc đến Mỹ sẽ học hỏi văn hóa Mỹ, thay vào đó, họ đến để học các kỹ năng kỹ thuật và sử dụng chúng khi về nước để phục vụ quân đội hoặc các tập đoàn Trung Quốc cạnh tranh không lành mạnh với công ty Mỹ.
Cựu Dân biểu Steel cũng cảnh báo về mối quan hệ giữa các trường đại học hàng đầu như UC Berkeley và Stanford với các tổ chức Trung Quốc có liên hệ quân sự, thậm chí cả chương trình hạt nhân, mà không minh bạch tài chính.
Các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng Mỹ cần có lập trường cứng rắn hơn để bảo vệ an ninh quốc gia và nền kinh tế trước sự bành trướng của Trung Quốc.
