Thời hạn 30 ngày để ngăn chặn việc tái áp đặt các biện pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với Iran đang sắp kết thúc, có khả năng dẫn đến áp lực mới lên nền kinh tế vốn đang gặp khó khăn của Tehran. Căng thẳng vẫn ở mức cao tại khu vực Trung Đông, đặc biệt trong bối cảnh cuộc chiến giữa Israel và Hamas tại Gaza. Khi Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc nhóm họp tại New York tuần này, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian và Ngoại trưởng Abbas Araghchi có cơ hội cuối cùng để cố gắng ngăn chặn các lệnh trừng phạt này. Đồng hồ bắt đầu đếm ngược từ ngày 28 tháng 8, khi Pháp, Đức và Vương quốc Anh tuyên bố Iran không tuân thủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với các cường quốc thế giới.
Tehran đã lập luận, nhưng không thành công, rằng thỏa thuận này đã bị vô hiệu bởi việc Hoa Kỳ đơn phương rút khỏi hiệp định dưới thời Tổng thống Donald Trump. Kể từ đó, Iran đã hạn chế nghiêm ngặt các cuộc thanh sát bắt buộc của cơ quan năng lượng nguyên tử thuộc Liên Hợp Quốc, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), đặc biệt là sau cuộc chiến 12 ngày mà Israel phát động nhằm vào Iran hồi tháng 6. Cuộc chiến đó chứng kiến cả Hoa Kỳ và Israel ném bom các địa điểm hạt nhân quan trọng của Iran.
Ngoại trưởng Araghchi cho biết: “Một giải pháp, nếu có, chỉ có thể là giải pháp ngoại giao. Chúng tôi hy vọng sẽ đạt được điều đó trong các cuộc đàm phán của chúng tôi trong những ngày tới. Nếu không, Iran sẽ thực hiện hành động cần thiết.” Ông Araghchi cũng đã gặp Tổng Giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi vào thứ Hai.
Quy trình “snapback” (tái áp đặt trừng phạt) này, được các nhà ngoại giao đưa vào thỏa thuận hạt nhân năm 2015, được thiết kế để không thể bị phủ quyết tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và có thể có hiệu lực 30 ngày sau khi các bên tham gia thỏa thuận thông báo cho Hội đồng Bảo an rằng Iran đã không tuân thủ. Điều này sẽ đóng băng tài sản của Iran ở nước ngoài, chấm dứt các thỏa thuận vũ khí với Tehran và trừng phạt bất kỳ sự phát triển nào trong chương trình tên lửa đạn đạo của Iran, cùng các biện pháp khác.
Quyền áp đặt “snapback” sẽ hết hạn vào ngày 18 tháng 10, điều có thể đã thúc đẩy các nước châu Âu sử dụng quyền này trước khi họ mất đi biện pháp này. Sau thời điểm đó, bất kỳ nỗ lực trừng phạt nào cũng sẽ đối mặt với sự phủ quyết từ các thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc là Trung Quốc và Nga, những quốc gia đã hỗ trợ Iran trong quá khứ.
Iran đã kiên quyết trong nhiều thập kỷ rằng chương trình hạt nhân của họ là vì mục đích hòa bình. Tuy nhiên, các quan chức của nước này ngày càng đe dọa sẽ theo đuổi vũ khí hạt nhân. Iran hiện đang làm giàu uranium ở mức độ gần với cấp độ vũ khí, quốc gia duy nhất trên thế giới không có chương trình vũ khí hạt nhân mà làm như vậy. Theo IAEA, Iran hiện dự trữ 9.874,9 kg uranium, với 440,9 kg được làm giàu tới 60% độ tinh khiết. Theo tin từ Associated Press, tình báo Hoa Kỳ đánh giá rằng Iran vẫn chưa bắt đầu chương trình vũ khí, nhưng đã “thực hiện các hoạt động giúp họ có vị thế tốt hơn để sản xuất một thiết bị hạt nhân, nếu họ chọn làm như vậy”.
Cơ sở hạt nhân của Iran tại Natanz, địa điểm làm giàu chính của nước này, đã từng bị tấn công bằng đường không bởi Israel và Hoa Kỳ hồi tháng 6, nơi uranium được làm giàu lên tới 60% độ tinh khiết. Cơ sở hạt nhân tại Fordo và Cơ sở Công nghệ Hạt nhân Isfahan cũng nằm trong các cuộc tấn công của Hoa Kỳ. Israel cũng đã nhắm mục tiêu vào các địa điểm khác liên quan đến chương trình, bao gồm cả lò phản ứng nước nặng Arak.
Quan hệ giữa Iran và Hoa Kỳ đã có những thăng trầm trong nhiều năm, và mối quan hệ này đạt đỉnh với thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump đã đơn phương rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận này vào năm 2018, làm dấy lên căng thẳng tại Trung Đông kéo dài cho đến ngày nay, bị thổi bùng bởi cuộc chiến Israel-Hamas và các cuộc tấn công rộng khắp của Israel trong khu vực.
