Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang công bố việc giảm đáng kể số vụ tồn đọng trong các tòa án nhập cư Hoa Kỳ, nhờ vào một loạt các chính sách mới được mô tả là quyết liệt và gây tranh cãi. Tuy nhiên, các nhà phê bình lại cho rằng tiến bộ này đang phải trả giá bằng việc vi phạm quy trình pháp lý đối với người nhập cư và đưa ra các số liệu khiến họ hoài nghi về hiệu quả hoạt động thực sự của tòa án.
Theo Văn phòng Điều hành về Xét xử Nhập cư (EOIR) thuộc Bộ Tư pháp, số vụ tồn đọng đã giảm gần 450.000 trường hợp kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, mức giảm mạnh nhất trong lịch sử, đưa con số tồn đọng hiện tại xuống dưới 3,75 triệu vụ.
Trong một thông cáo báo chí gần đây, EOIR cho biết họ đã ban hành nhiều chính sách, cho phép các thẩm phán đưa ra quyết định dựa trên luật pháp và khôi phục sự uy tín của cơ quan này như một cơ quan xét xử hành chính hàng đầu.
Mặc dù EOIR ghi nhận các chính sách mới đã góp phần giải quyết tình trạng tồn đọng, các luật sư và những người ủng hộ quyền của người nhập cư vẫn chỉ trích gay gắt các chính sách thực thi của chính quyền, cho rằng quyền của những người di cư tìm cách hợp pháp hóa tình trạng nhập cư của họ đang bị tấn công.
Bà Dana Marks, cựu thẩm phán nhập cư tại San Francisco, nhận định: “Chính quyền đã tạo ra những thay đổi với tốc độ phi thường, tốc độ chóng mặt. Và thành thật mà nói, tôi nghĩ rằng nhiều thay đổi trong số đó không phù hợp với luật pháp.”
Chính quyền đang giam giữ nhiều người di cư hơn, khiến cơ hội thắng kiện của họ giảm đáng kể. Ngoài ra, họ còn ban hành nhiều bản ghi nhớ chính sách mới trên trang web của EOIR. Nhiều chính sách, chẳng hạn như khuyến khích các thẩm phán bác bỏ các đơn xin tị nạn “không đầy đủ” mà không cần điều trần, đã gây ra tranh cãi gay gắt trong giới ủng hộ quyền người nhập cư.
Cơ quan Thực thi Pháp luật Biên giới và Hải quan (ICE) cũng nhiều lần tuyên bố đang mở rộng việc sử dụng “trục xuất nhanh”, đẩy nhanh quá trình trục xuất những người nhập cư đã ở Mỹ dưới hai năm.
Bà Marks giải thích: “Điều đó có nghĩa là họ không được điều trần trước thẩm phán nhập cư. Đây là một quy trình rất rút gọn. Mọi người bị từ chối quyền được xét xử công bằng mà tôi tin rằng Quốc hội mong muốn họ có được.”
Bất chấp các chính sách này, số lượng các vụ án nhập cư được hoàn tất kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức vẫn tương đối ổn định, khoảng 65.000 vụ mỗi tháng, so với sáu tháng cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden.
Việc chính quyền Tổng thống Donald Trump sa thải hơn 100 thẩm phán nhập cư, hoặc buộc họ từ chức kể từ khi nhậm chức, đã khiến số lượng thẩm phán tại chức hiện nay chỉ còn khoảng 600 người. Điều này có thể làm giảm tốc độ xử lý các vụ án nhanh hơn so với các chính sách của EOIR.
Theo ông Frank Sprouls, một luật sư nhập cư tại San Francisco, hiện tại “phần lớn các vụ án được ấn định lịch xét xử vào năm 2029. Đến lúc đó, tôi có lẽ đã nghỉ hưu hoặc qua đời rồi.”
Dữ liệu của EOIR cho thấy, mặc dù các vụ án không có vẻ được xử lý nhanh hơn, nhưng số vụ tồn đọng thực sự đã thu hẹp trong năm nay. Nhiều chuyên gia chỉ ra sự sụt giảm mạnh về số lượng người di cư mới đến Hoa Kỳ là yếu tố chính.
Tháng 7 vừa qua, Cơ quan Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ báo cáo chỉ có 4.600 lượt bắt giữ tại biên giới phía Nam, một sự sụt giảm đáng kể so với khoảng 56.000 lượt bắt giữ cùng kỳ năm trước. Theo dữ liệu của EOIR, điều này đã dẫn đến việc mỗi tháng có khoảng 50.000 vụ án mới ít hơn được đưa ra tòa án nhập cư kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức.
Ông Sprouls cho biết, từ việc các đặc vụ ICE tuần tra, cho đến việc sa thải chưa từng có tiền lệ các thẩm phán nhập cư, các chính sách mới của chính quyền đã tạo ra một “bầu không khí sợ hãi” trong cộng đồng người nhập cư có các vụ án đang chờ xử lý.
Theo một số thẩm phán nhập cư nói chuyện với NBC Bay Area trong những tháng gần đây, bầu không khí này đã góp phần khiến ngày càng ít người nhập cư đến hầu tòa.
Dữ liệu gần đây của EOIR cho thấy, kể từ tháng Giêng, đã có sự gia tăng 30% các lệnh trục xuất vắng mặt, dành cho những người di cư bỏ lỡ các phiên điều trần tại tòa án nhập cư.
Ông Sprouls nói thêm: “Vì [những người di cư] nhìn thấy những gì trên truyền hình, thấy mọi người bị bắt giữ ngay tại phòng xử án, và họ nghĩ rằng điều đó cũng sẽ xảy ra với mình.”
Bất chấp nỗi sợ hãi đó, nhiều người xin tị nạn, như một cựu sĩ quan cảnh sát từ El Salvador mà ông Sprouls đang đại diện, vẫn đang đấu tranh tại tòa án để được ở lại Hoa Kỳ.
“Chúng tôi không phải từ đất nước này, nhưng chúng tôi không muốn rời đi vì những gì chúng tôi đã trải qua ở quê nhà,” người phụ nữ, được NBC Bay Area giấu tên vì lo sợ bị trả thù, chia sẻ.
Và đối với những trường hợp như của bà, bà Marks cho rằng tốc độ không phải lúc nào cũng là mục tiêu quan trọng nhất. Bà nói: “Tôi thường nói rằng các thẩm phán nhập cư đang xử lý các vụ án tử hình trong bối cảnh của một phiên tòa xử phạt giao thông. Và tôi không nói quá.”
Thông tin này được đăng tải bởi NBC Bay Area ngày 19 tháng 9 năm 2019.
