NEW YORK – Miguel Guimaraes Vasquez đã chiến đấu trong nhiều năm để bảo vệ quê hương của mình ở rừng Amazon thuộc Peru khỏi nạn phá rừng liên quan đến hoạt động buôn bán cocaine, thậm chí còn phải chịu đựng những lời đe dọa giết người từ những kẻ buôn ma túy.
Là một nhà lãnh đạo trong một nhóm bảo vệ quyền của người bản địa, Vasquez cho biết những nỗ lực như vậy từ lâu đã được hỗ trợ tài chính từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), cơ quan này đã chi hàng tỷ đô la kể từ những năm 1980 để giúp nông dân ở Peru chuyển từ trồng coca sản xuất cocaine sang các loại cây trồng hợp pháp như cà phê và cacao để sản xuất sô cô la. Cơ quan này đã tài trợ cho các khóa đào tạo và công nghệ kinh tế và nông nghiệp, đồng thời giúp nông dân tiếp cận thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, việc chính quyền Tổng Thống Trump gần đây cắt giảm sâu rộng đối với cơ quan này đã gây nghi ngờ về truyền thống hỗ trợ của Hoa Kỳ, và người bản địa ở Amazon lo lắng rằng nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ, thị trường cocaine sẽ hồi sinh, các mối đe dọa đối với đất đai của họ sẽ gia tăng và những thách thức bạo lực tiềm tàng đối với quyền con người của họ.
“Chúng tôi không còn chính phủ Hoa Kỳ bên cạnh nữa. Vì vậy, nó có thể trở nên thực sự nguy hiểm,” Vásquez, người thuộc dân tộc Shipibo-Konibo và là phó chủ tịch của Hiệp hội Liên dân tộc vì Sự phát triển của Rừng mưa Peru, cho biết. “Chúng tôi nghĩ rằng tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn.”
Theo tin từ ABC News, một số nhà bảo vệ nhân quyền bản địa đã bị sát hại khi cố gắng bảo vệ đất đai của họ, Vasquez nói, và trong một số trường hợp đó, viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ đã cung cấp tiền để giúp truy tố các vụ giết người. “Chúng tôi thực sự cần những nguồn lực đó,” ông nói.
Khi Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) của Elon Musk bắt đầu giải tán USAID ngay sau khi Tổng Thống Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình, nó đã loại bỏ gần như toàn bộ chi tiêu viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ, bao gồm hàng thập kỷ hỗ trợ cho người bản địa trên khắp thế giới.
Công việc của USAID với người bản địa tìm cách giải quyết một loạt các vấn đề toàn cầu ảnh hưởng đến Hoa Kỳ, theo các cựu nhân viên. Những nỗ lực phát triển kinh tế của nó đã tạo ra việc làm ở Nam Mỹ, giảm bớt nhu cầu mọi người làm việc trong các thị trường ma túy bất hợp pháp và giảm khả năng họ di cư đến Mỹ để tìm kiếm việc làm và sự an toàn. Và sự hỗ trợ của nó cho quyền của người bản địa trong việc quản lý đất đai của chính họ đã mang lại cơ hội để giảm thiểu biến đổi khí hậu.
Điều đó bao gồm tổ chức của Vásquez, tổ chức này sắp nhận được khoản tài trợ 2,5 triệu đô la trong bốn năm để tiếp tục chống lại các hoạt động bất hợp pháp ảnh hưởng đến người bản địa trong khu vực. Vásquez cho biết khoản tài trợ đó đã bị chính quyền mới thu hồi.
Vào tháng Giêng, DOGE đã phát động một nỗ lực sâu rộng được Tổng Thống Trump trao quyền để sa thải nhân viên chính phủ và cắt giảm hàng nghìn tỷ đô la chi tiêu của chính phủ. USAID, cơ quan quản lý khoảng 35 tỷ đô la tiền phân bổ trong năm tài chính 2024, là một trong những mục tiêu chính của ông. Các nhà phê bình nói rằng các chương trình viện trợ là lãng phí và thúc đẩy một chương trình nghị sự tự do. Tổng Thống Trump, Musk và các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội đã cáo buộc cơ quan này thúc đẩy các chương trình xã hội tự do.
Musk tuần trước đã tuyên bố rời khỏi chính quyền Tổng Thống Trump, đánh dấu sự kết thúc của một chương đầy biến động bao gồm hàng ngàn vụ sa thải và vô số vụ kiện tụng.
Các cựu nhân viên USAID cho biết áp lực chính trị từ Hoa Kỳ thường ngăn cản các chính phủ nước ngoài vi phạm một số quyền của người bản địa.
Trong ba tháng kể từ khi hàng ngàn nhân viên viện trợ nước ngoài bị sa thải và các hợp đồng viện trợ bị hủy bỏ, chính phủ Peru đã nhanh chóng tước đoạt quyền đất đai của người bản địa và thắt chặt kiểm soát đối với các tổ chức quốc tế, những tổ chức ghi lại các hành vi vi phạm nhân quyền. Hiện nay, việc một tổ chức phi lợi nhuận cung cấp hỗ trợ cho bất kỳ ai làm việc để đệ đơn kiện chống lại chính phủ là một hành vi phạm tội nghiêm trọng.
Ủy ban Quốc gia về Phát triển và Lối sống Không ma túy, cơ quan của quốc gia này chống lại nạn buôn bán ma túy, đã không trả lời yêu cầu bình luận từ Associated Press.
Hoa Kỳ chi dưới 1% ngân sách của mình cho viện trợ nước ngoài. Tim Rieser, một phụ tá chính sách đối ngoại cấp cao tại Thượng viện, người làm việc cho Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Vermont Peter Welch, gọi việc DOGE cắt giảm USAID là một sự thụt lùi “vô nghĩa” đối với nhiều năm làm việc.
Công việc của USAID đã đến được với các cộng đồng bản địa trên khắp thế giới. Nó tìm cách giảm thiểu tác động của các hành vi vi phạm nhân quyền ở Nam Mỹ, tạo ra các chương trình ở Châu Phi để cho phép người bản địa quản lý cộng đồng của chính họ và dẫn đầu nỗ lực toàn cầu của Hoa Kỳ để chống lại nạn đói.
Một trong những bổ sung gần đây nhất vào công việc của USAID là kết hợp các khái niệm quốc tế về quyền của người bản địa vào chính sách.
Vy Lam, cố vấn của USAID về người bản địa, người cho biết ông đã bị sa thải vào tháng Ba như một phần của việc cắt giảm quy mô DOGE, cho biết ý tưởng về quyền của người bản địa và nhiệm vụ công nhận chúng trong các hoạt động ở nước ngoài là mới đối với USAID. Nhưng nó đã đạt được động lực dưới thời chính quyền của Tổng Thống Joe Biden.
Ông cho biết các khái niệm như “sự đồng ý tự do, trước và có hiểu biết” – quyền của người bản địa được đưa ra hoặc từ chối phê duyệt bất kỳ hành động nào có thể ảnh hưởng đến đất đai hoặc quyền của họ – đang dần được thực hiện trong chính sách đối ngoại của Mỹ.
Một trong những cách mà điều đó xảy ra, Lam nói, là dưới hình thức áp lực chính trị của Hoa Kỳ đối với các chính phủ nước ngoài hoặc ngành công nghiệp tư nhân để đàm phán các thỏa thuận đôi bên cùng có lợi giữa người bản địa và chính phủ của họ.
Ví dụ, nếu một công ty Mỹ muốn xây dựng một khách sạn ở một khu vực có thể ảnh hưởng đến một cộng đồng bản địa, Hoa Kỳ có thể thúc đẩy thỏa thuận yêu cầu sự chấp thuận của người bản địa, hoặc ít nhất là tham khảo ý kiến.
Các nhân viên viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ cũng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc báo cáo một số hành vi vi phạm nhân quyền, chẳng hạn như khi một người bảo vệ nhân quyền hoặc môi trường bị bỏ tù mà không bị buộc tội, hoặc người bản địa bị buộc phải rời khỏi đất đai của họ để thành lập một khu vực được bảo vệ.
Năm ngoái, dưới thời chính quyền Biden, USAID đã trao một khoản tài trợ năm năm để hỗ trợ những người LGBTQIA bản địa thông qua Quỹ Tự nguyện của Liên Hợp Quốc cho Người bản địa, một cơ quan cung cấp hỗ trợ tài chính cho người bản địa tham gia Liên Hợp Quốc.
Với 350.000 đô la mỗi năm, đó là khoản tài trợ lớn nhất từ bất kỳ quốc gia thành viên nào trong Liên Hợp Quốc, theo lời thư ký quỹ Morse Flores. Số tiền này sẽ được chi trả cho việc tham dự Liên Hợp Quốc và các cơ quan quốc tế khác để báo cáo các hành vi vi phạm nhân quyền và làm chứng về chính sách đối ngoại.
Vào tháng Hai, quỹ này đã nhận được thông báo rằng khoản tài trợ sẽ bị chấm dứt. Bộ Ngoại giao không có kế hoạch thực hiện cam kết tài trợ cho bốn năm còn lại của khoản tài trợ.
Trong hầu hết các trường hợp, những người nhận hỗ trợ để tham dự các cuộc họp lớn “là nạn nhân thực sự của các hành vi vi phạm nhân quyền,” Flores nói. “Đối với một người không thể đến và lên tiếng, ý tôi là, đó thực sự là một sự bất công.”
