Gần đây, chính phủ Mỹ bị chỉ trích là đang nhắm mục tiêu vào các sinh viên và học giả quốc tế để bắt giữ, tạm giam và trục xuất chỉ dựa trên quan điểm chính trị của họ. Điển hình là trường hợp của Mahmoud Khalil, một người có thẻ xanh (thường trú nhân) và là nhà hoạt động nổi bật ủng hộ quyền của người Palestine tại Đại học Columbia.
Khalil bị bắt tại nhà và tạm giam cách xa gia đình 1.500 dặm từ đầu tháng 3. Anh đã buộc phải bỏ lỡ thời khắc chào đời của đứa con đầu lòng, chỉ vì quan điểm chính trị của mình.
Không chỉ Khalil, nhiều sinh viên và học giả khác như Rumeysa Ozturk, Mohsen Mahdawi và Dr. Badar Khan Suri cũng bị bắt và tạm giam dù không phạm tội và có tình trạng nhập cư hợp pháp.
Các vụ việc này bị xem là nỗ lực của chính phủ nhằm đàn áp các ý kiến bất đồng. Nếu thành công trước tòa, điều này sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm ảnh hưởng đến tất cả mọi người, bao gồm cả công dân Mỹ và người nước ngoài. Tuy nhiên, Tu chính án Thứ Nhất của Hiến pháp Mỹ tồn tại chính là để ngăn chặn chính phủ trừng phạt người dân vì quan điểm chính trị của họ.
Để biện minh cho hành động bị xem là tấn công trắng trợn vào quyền tự do ngôn luận này, chính phủ viện dẫn điều khoản “Lý do Chính sách Đối ngoại” trong Đạo luật Di trú và Quốc tịch. Luật này quy định người nước ngoài có thể bị trục xuất nếu Bộ trưởng Ngoại giao cho rằng “sự hiện diện hoặc hoạt động” của họ tại Mỹ có thể gây ra “hậu quả chính sách đối ngoại nghiêm trọng tiềm tàng cho Hoa Kỳ”.
Tuy nhiên, luật này cũng quy định rõ ràng việc cấm trục xuất chỉ vì quan điểm và mối liên hệ của một người, trừ những trường hợp cực đoan như quan chức nước ngoài cấp cao. Quốc hội Mỹ cũng làm rõ rằng quyền hạn này sẽ được sử dụng rất hạn chế, không phải chỉ vì người đó có khả năng đưa ra những nhận xét chỉ trích về Hoa Kỳ hoặc các chính sách của nước này.
Điều khoản này gần như không bao giờ được viện dẫn. Trong các hồ sơ tòa án, chính phủ chỉ xác định được 5 trường hợp trước đây sử dụng điều khoản này để loại bỏ người nước ngoài trong ba thập kỷ qua. Và trong suốt thời gian đó, luật chưa bao giờ được viện dẫn để tạm giam hoặc trục xuất bất kỳ ai vì niềm tin chính trị của họ – cho đến khi nó được sử dụng chống lại Khalil.
Kể từ đó, chính phủ đã sử dụng điều khoản này để lập luận rằng họ có toàn quyền quyết định tạm giam và trục xuất bất kỳ người nước ngoài nào mà họ coi là rủi ro đối với chính sách đối ngoại, vì bất kỳ lý do gì – và tòa án không có quyền xem xét các quyết định này, ngay cả khi chúng vi phạm Tu chính án Thứ Nhất.
Trong vụ Khalil và một số vụ khác, bằng chứng duy nhất mà chính phủ viện dẫn để hỗ trợ các tuyên bố về chính sách đối ngoại là những phát ngôn được hiến pháp bảo vệ về Israel và Palestine. Ví dụ, Thứ trưởng Bộ An ninh Nội địa Troy Edgar cho biết Khalil bị nhắm mục tiêu vì “đặt mình vào giữa quá trình hoạt động ủng hộ Palestine”. Khi được hỏi liệu “bất kỳ lời chỉ trích nào đối với chính phủ Israel”, “bất kỳ lời chỉ trích nào đối với Hoa Kỳ”, “bất kỳ lời chỉ trích nào đối với chính phủ” hay “biểu tình” có phải là lý do để trục xuất hay không, ông Edgar đã không trả lời trực tiếp. Thay vào đó, ông nói nếu ông Khalil thừa nhận ý định “đi biểu tình” khi nộp đơn xin thị thực du học ban đầu, “chúng tôi đã không bao giờ cho phép anh ấy vào nước này”.
Tương tự, thị thực du học của Ozturk bị nhắm đến vì các quan chức chính phủ không thích bài viết trên báo sinh viên Đại học Tufts mà cô đồng tác giả. Thượng nghị sĩ Marco Rubio nói rằng loại hoạt động vận động này đang “gây rối” và biện minh cho việc trục xuất cô khỏi đất nước.
Và thế là, sau khi thị thực của cô bị bí mật thu hồi, cô bị các đặc vụ ICE mặc thường phục, đeo mặt nạ bắt cóc khỏi đường phố Somerville, Massachusetts, đưa qua nhiều bang suốt đêm và giam giữ tại một cơ sở giam giữ ở Louisiana – nơi cô ở lại trong sáu tuần cho đến khi một tòa án khác ra lệnh trả tự do cho cô.
Chính phủ đã cố gắng làm suy yếu Hiến pháp trong các vụ việc này bằng cách lập luận rằng Tu chính án Thứ Nhất không áp dụng cho người nước ngoài, nhưng điều đó là sai. Tòa án Tối cao đã công nhận 80 năm trước rằng “quyền tự do ngôn luận và báo chí được dành cho người nước ngoài cư trú tại quốc gia này”. Quyền tự do đó bảo vệ tất cả chúng ta – công dân và người nước ngoài – khỏi các quan chức chính phủ lạm dụng quyền lực để đàn áp những lời chỉ trích.
May mắn thay, các tòa án liên bang đang bắt đầu chống lại những vi phạm Tu chính án Thứ Nhất rõ ràng này. Mohsen Mahdawi, Rumeysa Ozturk và Badar Khan Suri đều đã được trả tự do sau khi nộp tiền bảo lãnh trong khi vụ án của họ đang được tiến hành. Như tòa án liên bang trong vụ Mahdawi đã nhận định khi ra lệnh trả tự do cho ông, việc “người cư trú hợp pháp – không bị buộc tội hoặc hành vi sai trái – bị bắt và đe dọa trục xuất vì bày tỏ quan điểm về các vấn đề chính trị hiện nay” là điều “phi thường”.
Tuy nhiên, Mahmoud Khalil vẫn đang bị giam giữ ở Louisiana, cách xa vợ và con trai mới sinh, trong khi yêu cầu trả tự do của anh đang chờ được xem xét. Bất kể bạn nghĩ gì về Israel hoặc Palestine, tất cả chúng ta nên bảo vệ quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án Thứ Nhất của mình. Bởi vì nếu quyền tự do ngôn luận có ý nghĩa gì đó, nó có nghĩa là chính phủ không thể bắt giữ bạn, giam giữ bạn hàng tuần hoặc hàng tháng, và trục xuất bạn khỏi đất nước chỉ vì họ không thích những gì bạn nói.
Bài viết theo quan điểm của Brian Hauss, luật sư cấp cao tại Liên minh Tự do Dân sự Mỹ (ACLU), đăng trên Fox News ngày 28/05/2025.
