Thủ tướng Canada Mark Carney đã trình bày ngân sách liên bang đầu tiên của mình, vạch ra một kế hoạch tham vọng nhằm tái cấu trúc nền kinh tế của Canada và đối phó với thách thức từ các loại thuế quan của Hoa Kỳ.
Được chính phủ mô tả là “ngân sách đầu tư”, kế hoạch tài khóa này làm tăng thâm hụt của Canada lên 78 tỷ đô la Canada (tương đương 55,3 tỷ USD; 42,47 tỷ bảng Anh), mức thâm hụt lớn thứ hai trong lịch sử.
Chi tiêu này được bù đắp bởi các kế hoạch thu hút 1 nghìn tỷ đô la Canada đầu tư vào Canada trong vòng 5 năm tới. Chính phủ liên bang lập luận rằng việc chi tiêu dè dặt hơn sẽ loại bỏ “các chương trình xã hội thiết yếu” và nguồn tài trợ cho tương lai của Canada.
Tuy nhiên, ngân sách cũng nêu rõ các khoản cắt giảm, bao gồm cắt giảm 10% quy mô lực lượng lao động liên bang trong những năm tới.
Ngân sách được Bộ trưởng Tài chính Canada François-Philippe Champagne trình bày trước Hạ viện vào chiều muộn thứ Ba. Ông Champagne cảnh báo rằng Canada đang đối mặt với “thời kỳ thay đổi sâu sắc” và “hành động táo bạo, nhanh chóng là cần thiết” để đảm bảo đất nước thịnh vượng.
Trong ngân sách có nhiều đề cập đến sự bất ổn và nhu cầu về các biện pháp bảo hộ do thuế quan của Hoa Kỳ áp đặt lên Canada. Tổng thống Donald Trump đã áp đặt mức thuế 35% trên diện rộng đối với hàng hóa của Canada không thuộc các thỏa thuận thương mại tự do hiện có, và áp thuế lên các ngành cụ thể như thép, nhôm và ô tô.
Những khoản thuế này, được ban hành hồi đầu năm, đã gây ra tình trạng mất việc làm tại Canada trong các lĩnh vực đó, và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đã cảnh báo về sự suy giảm đầu tư vào Canada do sự không chắc chắn về thương mại.
Để bù đắp cho điều này, ngân sách đề xuất chi tiêu 280 tỷ đô la Canada trong 5 năm tới “nhằm tăng cường năng suất, khả năng cạnh tranh và khả năng phục hồi của Canada”. Bao gồm việc nâng cấp cảng và các cơ sở hạ tầng thương mại khác với mục tiêu tăng gấp đôi xuất khẩu của Canada sang các thị trường ngoài Hoa Kỳ trong thập kỷ tới, cũng như tài trợ trực tiếp để hỗ trợ các công ty bị ảnh hưởng bởi thuế quan.
Cập nhật tài khóa cũng phác thảo một kế hoạch nhằm thúc đẩy khả năng cạnh tranh của Canada, với mục tiêu làm cho Canada trở thành một nơi hấp dẫn hơn để kinh doanh so với Hoa Kỳ.
Về quốc phòng, ngân sách cam kết gần 82 tỷ đô la Canada trong 5 năm, mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, đưa Canada phù hợp với cam kết của NATO về chi tiêu 2% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quân đội vào năm nay.
Chính phủ Carney cũng đặt cược lớn vào AI, đề xuất gần 1 tỷ đô la Canada để thúc đẩy việc tích hợp và sử dụng công nghệ phát triển nhanh chóng này, bao gồm cả trong hoạt động của chính phủ.
Ông Carney đã cảnh báo người dân Canada trước ngân sách về “những hy sinh”. Trong số đó có việc giảm quy mô chính phủ liên bang, dẫn đến 40.000 lượt mất việc làm vào năm 2029. Viện trợ quốc tế cũng dự kiến sẽ bị cắt giảm về mức trước đại dịch.
Các mục tiêu nhập cư đã được giảm nhẹ trong ba năm tới để “ổn định” số lượng người nhập cảnh mới vào đất nước, bao gồm cả việc cắt giảm đáng kể thị thực sinh viên.
Ngân sách sẽ cần được Quốc hội Canada thông qua trước khi thực hiện. Chính phủ Tự do của ông Carney còn thiếu ba ghế để chiếm đa số, có nghĩa là họ sẽ cần sự ủng hộ của các đảng phái khác để thực hiện kế hoạch tài khóa của mình. Việc không thông qua ngân sách có thể dẫn đến một cuộc tổng tuyển cử liên bang.
Lãnh đạo phe đối lập Bảo thủ Pierre Poilievre đã tuyên bố ông đang tìm kiếm một “ngân sách hợp lý” với mức thâm hụt của Canada là 42 tỷ đô la Canada. Trong khi đó, các thành viên của Đảng Dân chủ Mới cánh tả cho biết họ sẽ không ủng hộ “ngân sách thắt lưng buộc bụng”. Cả hai đảng chưa cho biết họ sẽ bỏ phiếu như thế nào.
Với thâm hụt dự kiến lớn hơn, kế hoạch tài chính của ông Carney khẳng định rằng Canada vẫn có tỷ lệ thâm hụt trên GDP thấp nhất trong nhóm G7, chỉ sau Nhật Bản. Theo tin từ BBC ngày 26/10/2025.
