Quảng cáo lừa đảo trên Facebook giờ đây không còn là những bài viết sai chính tả hay hình ảnh sản phẩm mờ ảo nữa. Chúng đã tiến hóa vượt bậc, được trang bị công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ giả mạo sâu (deepfake) và phát tán quy mô lớn thông qua chính hệ thống quảng cáo của Facebook.
Từ những quảng cáo tiền ảo (crypto) giả mạo được “diễn viên” deepfake là người nổi tiếng, cho đến phần mềm độc hại trá hình dưới dạng bản thử nghiệm game, bức tranh lừa đảo trực tuyến đang trở nên tinh vi, nhanh chóng và nguy hiểm hơn bao giờ hết.
Ngày xưa, kẻ lừa đảo chỉ cần dùng mồi nhử đơn giản, nhưng giờ đây, các chiến dịch lừa đảo lại được thực hiện công phu nhờ nội dung do AI tạo ra. Công nghệ này được dùng để tạo ra các video rất giống thật về người nổi tiếng quảng cáo cho các sản phẩm hoặc dịch vụ giả mạo. Chúng lợi dụng lòng tin của người dùng vào người của công chúng và sự đáng tin cậy tưởng chừng của nền tảng quảng cáo Facebook.
Các công cụ AI giờ đây có thể bắt chước ngoại hình và giọng nói của một người với độ chính xác đáng báo động, khiến người dùng khó phân biệt thật giả. Đáng nói hơn, các công cụ này không còn là thứ gì đó quá xa vời. Kẻ lừa đảo sử dụng hỗn hợp các công cụ AI miễn phí và mạng lưới riêng để sản xuất hàng loạt các chiến dịch lừa đảo trông thật hơn bao giờ hết.
Thậm chí, trên các diễn đàn trực tuyến, nhiều người dùng đã chia sẻ ảnh chụp màn hình các quảng cáo lừa đảo kỳ lạ vượt qua bộ lọc của Facebook. Chẳng hạn, một quảng cáo dùng video deepfake của nữ ca sĩ Kelly Clarkson để quảng bá chương trình tặng tiền giả mạo. Các quảng cáo này yêu cầu người dùng bình luận hoặc liên hệ qua số điện thoại để nhận thưởng, thực chất là chiêu thu thập thông tin cá nhân hoặc thực hiện các vụ lừa đảo thanh toán.
Kẻ lừa đảo không chỉ nhắm mục tiêu ngẫu nhiên mà sử dụng hệ thống quảng cáo của Facebook để chọn lọc nhóm người dùng dễ bị lừa nhất. Người lớn tuổi thường bị nhắm mục tiêu bằng các quảng cáo về sức khỏe hoặc tặng tiền từ người nổi tiếng. Nam giới độ tuổi 25-45 thường thấy quảng cáo tiền ảo hoặc đầu tư có hình ảnh các nhân vật công nghệ. Những người hâm mộ một người nổi tiếng cụ thể có thể thấy quảng cáo giả mạo liên quan đến sở thích đó. Người dùng từng bấm vào các quảng cáo tặng quà hoặc cuộc thi cũng dễ bị nhắm mục tiêu lại.
Dù Meta (công ty chủ quản Facebook) nói rằng họ có hệ thống duyệt quảng cáo mạnh mẽ, quảng cáo lừa đảo vẫn lọt lưới thường xuyên và nhanh chóng. Điều này là do hầu hết quảng cáo được duyệt bằng hệ thống tự động không thể phát hiện sự tinh vi của AI giả mạo. Kẻ lừa đảo cũng dùng cách nhắm mục tiêu theo địa lý để hiển thị quảng cáo ở những khu vực ít có khả năng báo cáo gian lận hoặc nơi luật pháp lỏng lẻo. Các quảng cáo này thường chỉ chạy trong thời gian ngắn rồi biến mất, khó bị phát hiện kịp thời.
Ngay cả khi Meta đang thử nghiệm các công cụ nhận diện khuôn mặt để phát hiện việc sử dụng hình ảnh người nổi tiếng trái phép, các hệ thống này vẫn chưa được triển khai rộng rãi. Trong khi đó, các cuộc điều tra cho thấy một phần đáng kể các quảng cáo tiền ảo trên Facebook là gian lận. Với việc kẻ lừa đảo sẵn sàng trả tiền để quảng cáo, Meta có ít động lực tài chính để gỡ bỏ chúng mạnh tay.
Các quảng cáo lừa đảo dù tinh vi đến đâu vẫn có những dấu hiệu chung cần đề phòng: quảng cáo bản thử nghiệm game hoặc tặng quà miễn phí (đặc biệt yêu cầu tải về), quảng cáo người nổi tiếng quảng bá tiền ảo, thuốc giảm cân hoặc thực phẩm chức năng, giả mạo bài báo hoặc logo truyền thông, tuyên bố cấp bách hoặc hứa hẹn kết quả thần kỳ. Nếu quảng cáo yêu cầu bạn tải xuống một tập tin, đặc biệt là định dạng .zip hoặc .rar, đó gần như chắc chắn là bẫy.
Để tự bảo vệ mình khỏi quảng cáo lừa đảo trên Facebook, người dùng cần cảnh giác cao. Đừng dễ dàng tin vào quảng cáo, nhất là khi chúng đưa ra lời đề nghị quá hấp dẫn. Tuyệt đối không tải xuống các tập tin từ quảng cáo lạ, đặc biệt là các định dạng nén có nguy cơ chứa mã độc.
Nếu thấy quảng cáo có hình ảnh người nổi tiếng, hãy tự mình kiểm tra thông tin đó trên các kênh chính thức của họ. Báo cáo các quảng cáo đáng ngờ cho Facebook, dù bạn không chắc chắn, vì hành động này giúp Meta phát hiện hoạt động gian lận. Quan trọng hơn, hãy nói chuyện với bạn bè và gia đình, đặc biệt là những người lớn tuổi, về nguy cơ này.
Bên cạnh đó, hãy cài đặt phần mềm diệt virus uy tín để bảo vệ thiết bị. Cân nhắc sử dụng trình quản lý mật khẩu để tạo và lưu trữ mật khẩu phức tạp, đồng thời bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho tài khoản Facebook và các dịch vụ quan trọng khác. Luôn cập nhật phần mềm và ứng dụng trên điện thoại, máy tính để nhận các bản vá bảo mật mới nhất.
Tóm lại, quảng cáo lừa đảo trên Facebook đang thay đổi chóng mặt nhờ AI và deepfake, lừa người dùng bấm vào. Dù là bản thử nghiệm game hay tặng tiền giả mạo, chúng đều có thể dẫn đến mã độc, lừa đảo phishing hoặc các chiêu trò tiền ảo giả. Hệ thống của Facebook chưa theo kịp, nên người dùng cần tự mình đề cao cảnh giác. Hãy nghi ngờ các quảng cáo hấp dẫn, không tải file từ quảng cáo lạ, cài phần mềm diệt virus và nói chuyện với người thân.
Theo Kurt Knutsson từ CyberGuy Report trên Fox News, với sự phổ biến và tinh vi của quảng cáo lừa đảo, Meta cần có trách nhiệm hơn trong việc bảo vệ người dùng.
