Trong bốn tháng qua, ngân sách tiểu bang California đã có mức thu nhập cao hơn dự kiến hàng tỷ đô la, chủ yếu nhờ vào sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, chuyên gia phân tích lập pháp cảnh báo rằng thị trường AI rất không ổn định và các nhà hoạch định chính sách nên thận trọng với những dự báo thu nhập quá lạc quan.
Ông Gabe Petek, cố vấn tài chính của cơ quan lập pháp, nhận định rằng sự gia tăng doanh thu gần đây chủ yếu là do sự bùng nổ nhất thời của công nghệ AI tại Thung lũng Silicon, một hiện tượng có thể sẽ sớm suy thoái, tương tự như các bong bóng công nghệ trước đây.
Thay vì ăn mừng khoản thu nhập tăng vọt, giúp xóa bỏ cái mà các quan chức gọi là “thâm hụt cơ cấu” ước tính từ 10 đến 20 tỷ đô la, ông Petek cho rằng các nhà hoạch định chính sách nên chuẩn bị cho một khoảng cách lớn hơn. “Dựa trên các ước tính về doanh thu và chi tiêu của chúng tôi, cơ quan lập pháp đối mặt với một vấn đề ngân sách gần 18 tỷ đô la vào năm 2026-27,” ông nói. “Con số này cao hơn khoảng 5 tỷ đô la so với dự báo của chính quyền hồi tháng 6, mặc dù doanh thu đã có cải thiện.”
Vị chuyên gia phân tích cũng chỉ ra rằng Hiến pháp California yêu cầu tiểu bang phải dành một khoản tiền cho các trường công và dự trữ, điều này “gần như xóa sạch hoàn toàn sự gia tăng doanh thu.” Ngoài ra, các chi phí khác đang vượt quá ước tính ngân sách hiện tại khoảng 6 tỷ đô la. “Bắt đầu từ năm 2027-28, chúng tôi ước tính thâm hụt cơ cấu sẽ tăng lên khoảng 35 tỷ đô la mỗi năm do chi tiêu tiếp tục tăng nhanh hơn doanh thu,” ông Petek nhấn mạnh.
Bài báo cũng điểm lại sai lầm của Thống đốc Gavin Newsom và các cố vấn ngân sách cách đây ba năm, khi họ dự báo một khoản tăng doanh thu vĩnh viễn dựa trên một sự tăng đột biến chỉ mang tính nhất thời. Điều này dẫn đến tuyên bố “thặng dư” kỷ lục, nhưng sau đó được thừa nhận là một sự phóng đại doanh thu quá mức. Kể từ đó, doanh thu không đủ bù đắp chi tiêu tăng cao, và các khoản thiếu hụt được bù đắp bằng các thủ thuật kế toán, vay mượn từ các quỹ đặc biệt và rút quỹ dự phòng.
Giờ đây, ông Newsom đang trong giai đoạn cuối cùng soạn thảo ngân sách ban đầu cho năm 2026-27, năm cuối cùng của ông trên cương vị thống đốc. Câu hỏi đặt ra là liệu ông có đối mặt với thực tế tài chính và lập một ngân sách cân bằng thực sự hay tiếp tục sử dụng các giải pháp ngắn hạn và chuyển gánh nặng cho người kế nhiệm. Điều này đòi hỏi phải có sự cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế, những hành động cần có lòng dũng cảm, điều mà lịch sử gần đây của California không cho thấy nhiều.
Tin tức từ CalMatters ngày 21 tháng 11 năm 2025.
