Kế hoạch sâu rộng của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhằm trục xuất các sinh viên nước ngoài đã lên án chiến tranh ở Gaza đã bị các thẩm phán liên bang tạm dừng. Theo NBC News tổng hợp từ các hồ sơ tòa án gần đây, nhiều thẩm phán đã bác bỏ các lập luận của chính quyền.
Trước đó, một số sinh viên đã bị bắt giữ, bao gồm Mahmoud Khalil (sinh viên cũ Đại học Columbia), Rümeysa Öztürk (sinh viên Đại học Tufts), Badar Khan Suri (học giả sau tiến sĩ tại Đại học Georgetown) và Mohsen Mahdawi (sinh viên Columbia).
Tuy nhiên, các thẩm phán liên bang đã bác bỏ các lập luận của chính quyền về thẩm quyền tòa án và việc tiếp tục giam giữ ba trong số bốn sinh viên. Các thẩm phán liên bang đã trả tự do cho Öztürk, Mahdawi và Suri. Phán quyết về việc thả Khalil dự kiến sẽ sớm được đưa ra.
Trong những đòn pháp lý giáng vào chính quyền, tòa phúc thẩm liên bang đã giữ nguyên phán quyết của các tòa án cấp dưới yêu cầu chính phủ chuyển Öztürk đến Vermont để xét xử bảo lãnh và trả tự do cho Mahdawi. Cuối tháng trước, một thẩm phán còn ban hành lệnh cấm chính quyền chấm dứt tình trạng pháp lý của các sinh viên quốc tế tại các trường đại học trên khắp nước Mỹ.
Đáng chú ý, các thẩm phán đưa ra phán quyết này được bổ nhiệm bởi cả tổng thống Đảng Cộng hòa và Dân chủ, bao gồm cả Tổng thống Trump.
Bà Esha Bhandari, phó giám đốc Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ (ACLU), đại diện cho một số sinh viên, cho biết rất vui khi thấy các tòa án công nhận các vấn đề pháp lý và việc chính quyền đang làm là vi hiến. Bà nhấn mạnh điều này cho thấy tầm quan trọng của một ngành tư pháp độc lập có thể bảo vệ quyền cá nhân và kiểm soát khi nhánh hành pháp vượt quyền.
Đáp lại, bà Tricia McLaughlin, trợ lý Bộ trưởng An ninh Nội địa, phát biểu với NBC News rằng chính quyền tin rằng cuối cùng họ sẽ thắng kiện. Bà nói: “Những phán quyết này trì hoãn công lý và tìm cách hạn chế quyền lực theo hiến định của Tổng thống. Chúng tôi kỳ vọng một tòa án cấp cao hơn sẽ minh oan cho chúng tôi. Chúng tôi có luật pháp, sự thật và lẽ thường đứng về phía mình.” Bộ Tư pháp không phản hồi yêu cầu bình luận.
Lập luận pháp lý chính của chính quyền Tổng thống Trump là sinh viên và học giả nước ngoài có thể bị trục xuất theo một điều khoản ít được sử dụng trong Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch năm 1952. Luật này cho phép Bộ trưởng Ngoại giao trục xuất những người không phải công dân mà sự hiện diện của họ ở Hoa Kỳ có thể gây ra “những hậu quả bất lợi nghiêm trọng tiềm tàng đối với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.”
Các quan chức chính quyền lập luận rằng những sinh viên biểu tình ủng hộ Hamas, một tổ chức khủng bố nước ngoài, đã góp phần gây ra nạn phân biệt chủng tộc đối với người Do Thái (antisemitism) trong các trường đại học.
Tuy nhiên, Khalil và các sinh viên khác phủ nhận cáo buộc phân biệt chủng tộc đối với người Do Thái và hỗ trợ Hamas hay bất kỳ tổ chức khủng bố nào khác. Họ khẳng định không tham gia các cuộc biểu tình ủng hộ Hamas. Hiện tại, không có ai trong số bốn người này đối mặt với bất kỳ cáo buộc hình sự công khai nào.
Chính phủ vẫn chưa công bố bất kỳ bằng chứng nào liên kết các sinh viên này với Hamas hoặc ca ngợi nhóm này. Hamas được Hoa Kỳ xếp vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài năm 1997.
Các luật sư đại diện cho các sinh viên lập luận rằng việc giam giữ và nỗ lực trục xuất họ là hành động trả đũa đối với quyền tự do ngôn luận được bảo vệ theo Hiến pháp và việc họ ủng hộ quyền của người Palestine.
Tuần trước, một thẩm phán liên bang tại New Jersey đã bác bỏ lập luận của chính quyền rằng niềm tin và phát ngôn của Khalil có hậu quả bất lợi đối với chính sách đối ngoại Hoa Kỳ. Đây là lần đầu tiên một thẩm phán cho rằng lý do chính mà chính phủ đưa ra để trục xuất Khalil có khả năng là vi hiến. Chánh án Tòa án Quận Hoa Kỳ Michael Farbiarz nói rằng Bộ trưởng Ngoại giao đã không “khẳng định” rằng hành vi bị cáo buộc của Khalil đã ảnh hưởng đến quan hệ của Hoa Kỳ với một quốc gia khác, và thêm rằng việc trục xuất Khalil theo điều khoản này sẽ là “chưa từng có tiền lệ.”
Bà Lora Ries, giám đốc Trung tâm An ninh Biên giới và Nhập cư của Tổ chức Heritage Foundation, cho rằng các thẩm phán đang cản trở Tổng thống Trump một cách không công bằng. Bà nói: “Có rất nhiều thẩm phán ‘activist’ đã đưa ra phán quyết chống lại chính quyền Trump. Rõ ràng có một nỗ lực, thậm chí còn hơn những gì chúng ta thấy trong nhiệm kỳ đầu của Trump, nhằm làm chậm lại nhiều nỗ lực thực thi luật nhập cư.”
Ông Daniel Kanstroom, giáo sư luật tại Trường Luật Boston College, dự đoán các thẩm phán sẽ tiếp tục ra phán quyết có lợi cho sinh viên quốc tế để cân bằng quyền lực hành pháp.
Vụ việc này có thể sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao trong tương lai. Tuy nhiên, ông Conor Fitzpatrick, luật sư cấp cao tại Tổ chức Vì Quyền Cá nhân và Biểu đạt (FIRE), một nhóm phi lợi nhuận về tự do dân sự, cho biết Tòa án Tối cao vẫn chưa giải quyết giao điểm giữa quyền hành pháp, luật nhập cư và quyền tự do ngôn luận. Cho đến khi đó, số phận của sinh viên và học giả nước ngoài tại Hoa Kỳ vẫn còn bấp bênh.
Ông John Yoo, giáo sư luật tại Đại học California, Berkeley, và từng là quan chức cấp cao của Bộ Tư pháp dưới thời Tổng thống George W. Bush, cho biết các vụ án này sẽ tạo ra một thách thức độc đáo cho Tòa án Tối cao. Ông giải thích: “Hai điều mà tòa án này rất ủng hộ đang xung đột nhau. Tòa án dưới thời Chánh án Roberts rất tôn trọng nhánh hành pháp nói chung. Mặt khác, tòa án này cũng cực kỳ bảo vệ quyền tự do ngôn luận.”
Ông Yoo kết luận: “Điều đó sẽ gây ra rất nhiều căng thẳng tại tòa.”
Tin từ NBC News ngày 05/06/2025.
