Các nhà lãnh đạo NATO đã có mặt tại Hà Lan để tham dự hội nghị thượng đỉnh kéo dài hai ngày, một sự kiện được kỳ vọng sẽ củng cố khối liên minh quân sự lớn nhất thế giới này xoay quanh cam kết chi tiêu quốc phòng mới, hoặc ngược lại, sẽ khoét sâu thêm những rạn nứt giữa 32 quốc gia thành viên.
Liên minh có khả năng sẽ thông qua mục tiêu chi 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho an ninh, nhằm hiện thực hóa các kế hoạch phòng thủ trước các cuộc tấn công từ bên ngoài. Tuy nhiên, Tây Ban Nha đã tuyên bố không thể đáp ứng mục tiêu này và cho rằng nó “phi lý”. Tổng Thống Donald Trump cũng từng nói rằng Hoa Kỳ không nên là bên duy nhất gánh vác trách nhiệm.
Slovakia thì cho biết họ có quyền tự quyết định cách thức đạt được mục tiêu trên vào thời hạn năm 2035 mà NATO đưa ra.
“Có một vấn đề với Tây Ban Nha. Họ không đồng ý, điều này không công bằng với những nước còn lại,” Tổng Thống Trump phát biểu với báo giới trên chiếc Không Lực Một trên đường tới hội nghị.
Hội nghị thượng đỉnh NATO đầu tiên với sự tham gia của Tổng Thống Trump vào năm 2018 đã diễn ra không mấy suôn sẻ do những tranh cãi về chi tiêu quốc phòng.
Trước thềm cuộc họp, Anh, Pháp và Đức đã cam kết đạt mục tiêu 5%. Nước chủ nhà Hà Lan cũng ủng hộ. Các quốc gia nằm gần biên giới Ukraine, Nga và đồng minh Belarus trước đó cũng đã cam kết thực hiện điều này.
Tổng thư ký NATO Mark Rutte phát biểu trước hội nghị thượng đỉnh ở The Hague: “Chúng ta không còn sống trong một thế giới tươi đẹp như sau khi Bức tường Berlin sụp đổ. Thời thế đã trở nên nguy hiểm hơn nhiều, và có những kẻ thù, những đối thủ có thể muốn tấn công chúng ta.”
“Chúng ta phải đảm bảo rằng chúng ta bảo vệ lối sống tốt đẹp, hệ thống và các giá trị của mình,” ông nói.
Sự xuất hiện đầu tiên của Tổng Thống Trump tại NATO kể từ khi trở lại Nhà Trắng được cho là sẽ tập trung vào việc Hoa Kỳ đã đảm bảo cam kết chi tiêu quân sự lịch sử từ các thành viên khác trong liên minh an ninh như thế nào, qua đó uốn nắn NATO theo ý mình.
Tuy nhiên, tâm điểm chú ý đã chuyển sang quyết định của Tổng Thống Trump về việc tấn công ba cơ sở làm giàu hạt nhân ở Iran, mà chính quyền của ông cho là đã làm suy yếu tham vọng hạt nhân của Tehran, cũng như thông báo đột ngột của tổng thống về việc Israel và Iran đã đạt được một “lệnh ngừng bắn hoàn toàn”.
Ukraine cũng phải hứng chịu hậu quả từ cuộc xung đột đó. Nhu cầu về vũ khí và đạn dược của Kyiv đang rất cấp thiết, và sự kiện này đã làm phân tán sự chú ý của thế giới. Các hội nghị thượng đỉnh NATO trước đây gần như chỉ tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine, hiện đã bước sang năm thứ tư.
Tuy nhiên, ông Rutte khẳng định NATO có thể giải quyết nhiều cuộc xung đột cùng một lúc.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã đến The Hague để tham dự một loạt cuộc họp, mặc dù ông không có mặt trong cuộc họp của các nhà lãnh đạo nhằm thông qua thỏa thuận tăng chi tiêu quân sự.
Đây là một sự thay đổi lớn so với hội nghị thượng đỉnh ở Washington năm ngoái, khi thông cáo báo chí quan trọng của liên minh quân sự bao gồm lời hứa cung cấp hỗ trợ an ninh lâu dài cho Ukraine và cam kết ủng hộ nước này “trên con đường không thể đảo ngược” để gia nhập NATO.
Cuộc gặp chính thức đầu tiên của ông Zelenskyy là với Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof tại dinh thự chính thức của ông, ngay bên kia đường từ địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh.
Nhưng một dấu hiệu cho thấy vị thế của Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh, cả hai nhà lãnh đạo đều không đề cập đến NATO. Nỗ lực gia nhập liên minh của Ukraine đã bị Tổng Thống Trump đóng băng.
“Để tôi nói rõ, Ukraine là một phần của gia đình mà chúng ta gọi là gia đình Euro-Atlantic,” ông Schoof nói với ông Zelenskyy, người đáp lại rằng ông thấy tương lai của đất nước mình trong hòa bình “và tất nhiên, là một phần của một gia đình lớn của gia đình EU.”
Ông Schoof đã sử dụng cuộc họp để công bố một gói hỗ trợ mới của Hà Lan cho Kyiv, bao gồm 100 hệ thống radar để phát hiện máy bay không người lái và một động thái sản xuất máy bay không người lái cho Ukraine ở Hà Lan, sử dụng thông số kỹ thuật của Kyiv.
Hoa Kỳ đã không đưa ra bất kỳ cam kết hỗ trợ công khai mới nào cho Ukraine kể từ khi Tổng Thống Trump nhậm chức sáu tháng trước.
Gặp gỡ sau đó với ông Rutte và các quan chức hàng đầu của EU, ông Zelenskyy đã kêu gọi đầu tư của châu Âu vào ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine, nơi có thể sản xuất vũ khí và đạn dược nhanh chóng và rẻ hơn so với các nơi khác ở châu Âu.
“Không nghi ngờ gì nữa, chúng ta phải ngăn chặn (Tổng Thống Nga Vladimir) Putin ngay bây giờ và ở Ukraine. Nhưng chúng ta phải hiểu rằng các mục tiêu của ông ấy vượt ra ngoài Ukraine. Các nước châu Âu cần tăng chi tiêu quốc phòng,” ông nói. Ông nói rằng mục tiêu mới của NATO là 5% GDP “là mức phù hợp.”
Ông cảm ơn họ vì sự đoàn kết trong việc hỗ trợ Ukraine, nói: “Tôi nghĩ đây là điều quan trọng nhất.”
