Hai tài liệu quan trọng của chính quyền Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhằm bác bỏ kết luận lâu nay về sự nguy hiểm của biến đổi khí hậu đã chứa đầy lỗi, thiên vị và sai lệch, theo đánh giá của hàng chục nhà khoa học được Hãng Thông tấn AP khảo sát.
Một báo cáo cho rằng sự suy giảm băng ở Bắc Cực là nhỏ, nhưng lại sử dụng dữ liệu từ Nam Cực để đưa ra lập luận. Báo cáo cũng dựa trên một nghiên cứu tập trung vào Pháp về thiệt hại cây trồng liên quan đến khí hậu để đưa ra tuyên bố về Hoa Kỳ, một sự khái quát hóa mà tác giả cho rằng không phù hợp do sự khác biệt đáng kể về khí hậu và nông nghiệp. Thậm chí, sau khi nói rằng số liệu thống kê về cháy rừng hàng thập kỷ không đáng tin cậy, báo cáo vẫn tái hiện chúng trong một biểu đồ, khiến cháy rừng có vẻ tồi tệ hơn một thế kỷ trước so với gần đây.
Các nhà khoa học lưu ý những sai sót cơ bản này, nhưng sự chỉ trích phổ biến nhất từ phần lớn trong số 64 người trả lời câu hỏi của AP là Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) và Bộ Năng lượng đã phớt lờ, bóp méo hoặc chọn lọc thông tin để tạo ra sự nghi ngờ về mức độ nghiêm trọng và mối đe dọa của biến đổi khí hậu.
Bà Jennifer Marlon, Giám đốc Khoa học Dữ liệu tại Chương trình Truyền thông về Biến đổi Khí hậu của Đại học Yale, nằm trong số những người đưa ra đánh giá này. Bà nhận định: “Công trình và các kết luận có vẻ thiên vị. Dữ liệu và biểu đồ sử dụng các kỹ thuật sai lệch và thông tin sai lệch cổ điển. Nó gần như là một hướng dẫn sử dụng về cách nói dối bằng số liệu.”
Chính quyền Tổng thống Trump hồi tháng 7 đã đề xuất thu hồi kết luận năm 2009 rằng biến đổi khí hậu là mối đe dọa đối với sức khỏe và phúc lợi công cộng, một khái niệm được khoa học chính thống ủng hộ. Việc lật ngược kết luận này có thể mở đường cho việc cắt giảm một loạt các quy định giới hạn ô nhiễm từ xe cộ, nhà máy điện và các nguồn khác.
Một trong các báo cáo của chính quyền Trump, do Bộ Năng lượng soạn thảo, cho rằng các mô hình khí hậu mà các nhà khoa học sử dụng để dự đoán sự nóng lên toàn cầu đã đi quá xa, các xu hướng dài hạn về thiên tai nói chung không cho thấy nhiều thay đổi và khí hậu ít tác động đến nền kinh tế. Tài liệu của Bộ Năng lượng cũng cho rằng có những lợi ích từ một thế giới có nhiều carbon hơn, như tăng trưởng thực vật.
AP đã liên hệ với khoảng 350 nhà khoa học qua email – gần như tất cả các tác giả chính của các nghiên cứu được trích dẫn trong công trình của chính quyền Trump, cộng thêm 139 chuyên gia khí hậu trong các lĩnh vực khoa học, y tế và kinh tế có uy tín. 53 trong số 64 nhà khoa học phản hồi đã đánh giá tiêu cực các tài liệu của EPA và Bộ Năng lượng. Bảy người ca ngợi chúng. Bốn người còn lại không đưa ra lập trường rõ ràng.
Trong 15 trường hợp, các nhà khoa học có công trình được trích dẫn cho biết công trình của họ đã bị sử dụng sai, diễn giải sai hoặc lấy ra khỏi ngữ cảnh.
Khi được hỏi phản hồi về những lời phê bình của các nhà khoa học, EPA cho biết họ đã xem xét nhiều nguồn và thông tin khác nhau để đánh giá xem liệu các dự đoán và giả định trong kết luận năm 2009 về mối đe dọa khí hậu đối với công chúng có “chính xác và nhất quán” hay không. Bộ Năng lượng tuyên bố họ cam kết “một cuộc đối thoại khoa học có cân nhắc hơn.”
Phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Taylor Rogers cho biết chính quyền Tổng thống Trump “đang sản xuất các nghiên cứu khoa học Tiêu chuẩn Vàng dựa trên dữ liệu có thể kiểm chứng” và kết luận về mối đe dọa đã bị lạm dụng từ lâu để biện minh cho các quy định tốn kém “đã gây nguy hiểm cho an ninh kinh tế và quốc gia của chúng ta.”
Thời hạn để công chúng đưa ra ý kiến về báo cáo của Bộ Năng lượng là ngày 2 tháng 9 và về đề xuất của EPA thu hồi kết luận về mối đe dọa là ngày 22 tháng 9. Sau đó, chính quyền Tổng thống Trump sẽ phải xem xét phản hồi đó trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
Việc đảo ngược kết luận này có thể làm suy yếu các tiêu chuẩn môi trường, chẳng hạn như quy định yêu cầu giảm 90% lượng phát thải từ một số nhà máy điện than, hoặc quy định giới hạn khí mê-tan thải ra từ các giếng dầu khí gây ô nhiễm nặng nhất. Một quy định khác đang bị đe dọa là yêu cầu cắt giảm khí thải xe mới khoảng một nửa vào năm 2032.
Các nhóm môi trường đã và đang kiện các tài liệu này.
Báo cáo của EPA lập luận để thu hồi kết luận về mối đe dọa đã dựa nhiều vào công trình của Bộ Năng lượng. Tài liệu của Bộ Năng lượng là thứ mà hầu hết các nhà khoa học được AP khảo sát tập trung vào. Cùng nhau, hai tài liệu của chính quyền Tổng thống Trump cho rằng mặc dù biến đổi khí hậu là có thật, nhưng các tác động trong tương lai của nó còn mơ hồ và có khả năng yếu hơn nhiều so với dự đoán của nhiều nhà khoa học chính thống. Chính quyền cũng cho rằng việc Hoa Kỳ cắt giảm lượng phát thải khí nhà kính, chủ yếu đến từ việc đốt nhiên liệu như dầu và than, sẽ không mang lại nhiều ý nghĩa trên toàn cầu. Hoa Kỳ là nước phát thải lớn thứ hai thế giới, sau Trung Quốc.
Bà Marlon, nhà nghiên cứu tại Yale, đã chỉ ra dữ liệu cháy rừng bị lỗi và nói rằng điều đúng đắn mà các nhà khoa học nên làm là không trình bày thông tin như vậy. “Thay vào đó, báo cáo lại vẽ biểu đồ dữ liệu không đáng tin cậy này,” bà nói.
Tài liệu này cũng tuyên bố sai rằng diện tích bị cháy do cháy rừng ở Hoa Kỳ đã không tăng kể từ năm 2007. Bà Marlon đã tự chạy dữ liệu để xác nhận rằng nó đã tăng, mặc dù chậm hơn so với những năm trước. Dữ liệu từ Trung tâm Chữa cháy Liên ngành Quốc gia cho thấy tỷ lệ cháy trung bình hàng năm trong 10 năm là 6,5 triệu mẫu Anh vào năm 2007; đến năm 2024, con số này là gần 7,6 triệu mẫu Anh.
Khi thảo luận về băng biển, các báo cáo của chính quyền Trump đề cập đến sai khu vực trên thế giới.
“Lượng băng biển Bắc Cực đã giảm khoảng 5% kể từ năm 1980,” báo cáo của Bộ Năng lượng nêu rõ. Nhưng báo cáo lại liên kết đến biểu đồ của Trung tâm Dữ liệu Băng và Tuyết Quốc gia cho Bán cầu Nam, tức là Nam Cực. Trên thực tế, băng biển Nam Cực đã giảm khoảng 5% trong thời gian này, nhưng băng biển Bắc Cực đã thu hẹp hơn 40%.
Ông Walt Meier, nhà khoa học cấp cao của trung tâm dữ liệu, nhận xét: “Điều này cho thấy sự làm việc cẩu thả.”
Các tác giả báo cáo cho biết những sai sót đó và bất kỳ sai sót nào khác được tìm thấy sẽ được sửa chữa.
Các tác giả của báo cáo Bộ Năng lượng cho biết trong một tuyên bố chung do đồng tác giả Ross McKitrick cung cấp: “Phần giới thiệu của báo cáo nêu rõ rằng nó không nhằm mục đích xem xét toàn diện khoa học khí hậu mà thay vào đó tập trung vào các dữ liệu và chủ đề quan trọng đã được báo cáo ít hoặc bỏ qua trong các cuộc thảo luận trên truyền thông và chính trị.” Ông McKitrick là giáo sư tại Đại học Guelph ở Canada, chuyên về kinh tế môi trường.
Họ nói thêm: “Các cáo buộc chung chung về thiên vị hay chọn lọc không hữu ích cho các cuộc thảo luận khoa học nghiêm túc.”
Báo cáo của EPA đã tham khảo nhiều tài liệu của Bộ Năng lượng về khoa học, trích dẫn tài liệu này hai lần nhiều hơn so với việc trích dẫn Bảng điều tra của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (IPCC), một tổ chức có hàng trăm nhà khoa học và biên tập viên sản xuất các tài liệu đồ sộ kéo dài nhiều năm và là nguồn chính cho kết luận về mối đe dọa năm 2009. Tài liệu của Bộ Năng lượng được bắt đầu vào tháng 3 và xuất bản vào tháng 7. Phần giới thiệu của nó nói rằng mục đích là “bao gồm các bằng chứng và quan điểm thách thức sự đồng thuận chính thống.”
Ông Pat Parenteau, một chuyên gia luật môi trường và cựu giám đốc Trường Luật Môi trường tại Trường Luật và Cao học Vermont, cho biết các cơ quan có nghĩa vụ đưa ra một “phân tích có lý” khi họ đảo ngược một chính sách như kết luận về mối đe dọa. Ông nói: “Có lý có nghĩa là khách quan. Tôi không nghĩ nó có thể có nghĩa khác ngoài điều đó,” và thêm rằng ông không tin các báo cáo của chính quyền Trump là khách quan.
Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, một tập hợp các tổ chức tư nhân, phi lợi nhuận được thành lập để cung cấp phân tích độc lập và khách quan cho các nhà hoạch định chính sách, cho biết họ đang chuẩn bị một báo cáo đặc biệt được đẩy nhanh về các bằng chứng mới nhất về việc liệu phát thải khí nhà kính có đe dọa sức khỏe cộng đồng hay không.
Mười chín nhà khoa học đã sử dụng các biến thể của cụm từ “chọn lọc” để mô tả các báo cáo của chính quyền. Ông Steven Sherwood, giáo sư và nhà nghiên cứu khí hậu tại Đại học New South Wales, cho biết: “Tôi chắc chắn sẽ không đơn độc khi nói rằng các báo cáo này chọn lọc thông tin để giảm thiểu mối đe dọa của biến đổi khí hậu.” Ông nói thêm rằng các báo cáo được viết tốt và dễ hiểu, nhưng “bằng cách thiên vị trong việc lựa chọn những gì để trình bày, chúng không phải là những nỗ lực trung thực để mô tả bức tranh rộng lớn hơn, mà thay vào đó đọc như những nỗ lực để thuyết phục chống lại sự lo ngại về phát thải carbon.”
Ông Francois Bareille, một nhà kinh tế học người Pháp có công trình được tham chiếu trong báo cáo của Bộ Năng lượng, cho biết công trình này về cơ bản là sai lầm. “Những tài liệu này không phản ánh sự chặt chẽ khoa học thực sự, mà là một cách diễn giải sai lệch các nghiên cứu đã được bình duyệt.”
Ông Bareille nói rằng Bộ Năng lượng đã sử dụng sai nghiên cứu của ông về nông nghiệp Pháp, vốn kết luận rằng các nghiên cứu trước đây về thiệt hại cây trồng liên quan đến khí hậu đã bi quan quá mức. Ông Bareille nhấn mạnh rằng những phát hiện của ông “không thể được khái quát hóa cho các khu vực khác, chẳng hạn như Hoa Kỳ, nơi cả điều kiện khí hậu và hệ thống nông nghiệp đều khác biệt đáng kể.”
Một phần của báo cáo Bộ Năng lượng lập luận rằng tình trạng axit hóa đại dương nên được gọi chính xác hơn là “kiềm hóa đại dương.” Các tác giả lý luận rằng sinh vật biển “dường như có khả năng phục hồi” trước những thay đổi như vậy.
Tình trạng axit hóa đại dương xảy ra khi nước biển hấp thụ lượng carbon dioxide tăng lên, gây hại cho sinh vật biển có vỏ, chẳng hạn như san hô, hàu và động vật thân mềm. Sự tổn hại đó có nguy cơ làm gián đoạn các chuỗi thức ăn.
Ông Stephen Schwartz, cựu nhà khoa học trưởng của Chương trình Khoa học Khí quyển thuộc Bộ Năng lượng tại Đại học Stony Brook, cho rằng việc sử dụng một thuật ngữ nhẹ nhàng hơn như “kiềm hóa” sẽ là “buồn cười.” Và ông Waleed Abdalati, cựu nhà khoa học trưởng của NASA dưới thời chính quyền Obama, nói: “Sự thật đơn giản là carbon dioxide đang làm cho các đại dương có tính axit hơn, điều này gây ra những tác động có hại.”
Ông Tim Gallaudet, người đứng đầu Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia dưới thời chính quyền Trump đầu tiên, đã ca ngợi các báo cáo gần đây của chính quyền và đặc biệt nêu bật vấn đề axit hóa đại dương. Ông đồng ý với từ “kiềm hóa” và cho biết các nghiên cứu gần đây đã cho thấy những tác hại nhỏ hơn hoặc không có tác hại so với các nghiên cứu trước đây.
Một chuyên gia kinh tế được trích dẫn trong báo cáo đã ca ngợi nó, cho rằng nó đã khác biệt với những phát hiện có phần báo động của các đánh giá khí hậu quốc gia và quốc tế khác.
Ông James Davidson, giáo sư tại Đại học Exeter, nhận định: “Vấn đề là ‘khoa học khí hậu’ chính thống khá vô dụng. Bị chính trị hóa một cách vô vọng, bị mắc kẹt trong tư duy nhóm và chiêu trò đạo đức.” Công trình của ông được trích dẫn để bác bỏ phát hiện khoa học chính thống rằng mức carbon dioxide tăng cao trong quá khứ đã dẫn đến sự nóng lên.
Ông Davidson nói rằng các tác giả của Bộ Năng lượng hoài nghi về sự đồng thuận hiện tại và giữ các niềm tin mà trước đây sẽ bị bỏ qua. Ông kết luận: “Nói cách khác, họ và cái gọi là ‘chính thống’ đã thay đổi vị trí trong khoảnh khắc này.”
Khi được hỏi chấm điểm các tài liệu của chính quyền như thể chúng được sản xuất bởi sinh viên đại học, 19 trong số 42 nhà khoa học đã trả lời câu hỏi đó đã cho điểm F, tức là trượt. Các báo cáo nhận được năm điểm A cùng với một điểm A trừ. Một số người chỉ trích câu hỏi là ngớ ngẩn hoặc vô lý, với một người nói rằng nó cho thấy “mục tiêu của bạn ở đây không phải là báo chí mà là một môn thể thao đồng đội.”
Bà Jennifer Francis, nhà khoa học khí hậu tại Trung tâm Nghiên cứu Khí hậu Woodwell, viết: “Tôi sẽ không đơn độc khi nói rằng cả hai báo cáo này đều nhận điểm D về sự thật và điểm A về sự xảo quyệt.” Bà cho rằng phân tích đã bị bóp méo để hỗ trợ câu chuyện mong muốn.
Bà thêm: “Báo cáo của EPA nhận điểm ‘R’ vì sự lố bịch.”
Báo cáo của Bộ Năng lượng cho rằng các mô hình khí hậu tồi tệ nhất thường được các nhà khoa học sử dụng để mô tả hậu quả của việc không giảm phát thải đã phóng đại mức độ nóng lên của thế giới và mức độ nóng lên hơn nữa.
Trong phần đó, Bộ Năng lượng đã trích dẫn nhà khoa học khí hậu Zeke Hausfather bốn lần, bao gồm cả một biểu đồ của ông.
Ông Hausfather viết trên một blog rằng báo cáo đã sử dụng một số liệu ít quan trọng “để củng cố điểm họ đang cố gắng đưa ra, và chưa bao giờ thực sự đề cập đến kết luận rộng lớn hơn của bài báo rằng các mô hình cũ phần lớn đã hoạt động khá tốt.” Ông Hausfather viết: “Nội dung thực tế của bài báo của tôi đi ngược lại với câu chuyện mà họ đang cố gắng trình bày, và do đó đã bị phớt lờ.”
Ông nói thêm: “Đó là lý do tại sao tôi đã công khai gọi quá trình này là một trò hề.”
Khi được yêu cầu phản hồi, một phát ngôn viên của Bộ Năng lượng đã khuyến khích ông Hausfather gửi những mối quan tâm của mình như một phần của quy trình bình luận công khai.
Theo Hãng Thông tấn AP, August 26, 2025
