Tại một trong những điểm ngắm chim hàng đầu của Bắc Cực, những thách thức về môi trường và sức khỏe đang đe dọa một số loài chim biển, vốn là một phần của hệ sinh thái ven biển độc đáo của Na Uy.
Dân số loài mòng biển nhỏ (kittiwakes) đã giảm 80% kể từ những năm 1990 dọc bờ biển Na Uy. Loài chim biển nhỏ này, cùng với các loài khác, đang bị tấn công bởi biến đổi khí hậu, nạn săn bắt, ngành thủy sản địa phương và dịch cúm gia cầm.
Vì vậy, thị trấn Vardø, nằm trên đảo Vardøya hẻo lánh ở Biển Barents, đã có những biện pháp hỗ trợ những vị khách di cư này.
Ba năm trước, ngư dân địa phương Jan Vidar Hansen đã cho xây dựng một “khách sạn mòng biển” bằng thùng gỗ để mòng biển nhỏ và các loài chim biển khác có nơi làm tổ an toàn. Sáng kiến này còn có thêm lợi ích là hạn chế sự lây lan của mùi hôi, tổ bẩn và phân chim gây phiền nhiễu cho dân cư.
“Năm đầu tiên có 55 tổ, năm ngoái là 74, và năm nay chúng tôi có 76”, Vidar Hansen cho biết. Ông hy vọng hội đồng địa phương sẽ đồng ý xây dựng một khách sạn mòng biển lớn hơn trong tương lai.
Theo tin từ Associated Press, chim biển từ lâu đã là một phần quan trọng trong bản sắc của Vardø, đến mức bảo tàng địa phương có một triển lãm dành riêng cho chúng. Thị trấn này nổi tiếng với du lịch ngắm chim cũng như trạm radar cung cấp dữ liệu quan trọng cho Bộ Chỉ huy Chiến lược Hoa Kỳ, nhờ vị trí gần trung tâm quân sự của Nga.
Bờ biển phía bắc Na Uy là một khu vực đa dạng sinh thái. Tuy nhiên, Dòng hải lưu Vịnh (Gulf Stream) mang nước ấm hơn từ Vịnh Mexico đến, nhưng biến đổi khí hậu đang làm nước này trở nên quá ấm, làm thay đổi thành phần loài phong phú tại Biển Barents. Điều này ảnh hưởng đến các đàn chim biển, động vật có vú biển và nhiều loài cá.
Các loài cá ưa nước lạnh bị đẩy xa hơn về phía bắc, trong khi các loài khác cần sự pha trộn giữa nước ấm và nước Bắc Cực, như cá trứng nhỏ (capelin) – vốn là một phần quan trọng trong chế độ ăn của chim biển mòng biển nhỏ – lại đang chứng kiến sự xáo trộn trong mô hình di cư của chúng.
Nghiên cứu viên Tone Kristin Reiertsen từ Viện Nghiên cứu Thiên nhiên Na Uy cho biết khi cá trứng hoặc bơi sâu xuống biển để tìm nước lạnh hơn, hoặc di cư xa hơn về phía bắc, chim biển không thể tiếp cận chúng. Điều này lại tác động đến sự sinh sản của chim biển vì chúng cần cá trứng để nuôi con.
Boris Belchev, một hướng dẫn viên chim và kiểm lâm tại đảo Hornøya gần đó, mô tả đây là một “hiệu ứng domino đáng sợ”. Ông chứng kiến những loài chim thường ăn cá trên vùng lãnh nguyên nay lại ăn quả mọng vì không có thức ăn thông thường.
Với ít chim biển sống sót hơn, những con còn lại trở thành mục tiêu dễ dàng cho kẻ săn mồi như đại bàng biển trắng, theo Reiertsen. Bên cạnh đó, các hoạt động đánh bắt gần các điểm làm tổ trên vách đá ven biển có thể làm xáo trộn hệ động lực của các quần thể chim.
Thêm vào đó là mối đe dọa từ dịch cúm gia cầm. Năm 2023, một đợt bùng phát lớn đã giết chết khoảng 25.000 con mòng biển nhỏ dọc bờ biển phía bắc Na Uy. “Cảm giác như một ngày tận thế”, Reiertsen chia sẻ.
Sáng kiến “khách sạn mòng biển” của Vidar Hansen ở Vardø là một trong bảy khách sạn tương tự dọc bờ biển Na Uy. Mặc dù việc thu hút mòng biển vào các khách sạn này không dễ dàng, nhưng nó đang phát huy tác dụng. Trong những năm gần đây, các con mòng biển nhỏ đã di chuyển sâu hơn vào trung tâm Vardø để tìm sự bảo vệ khỏi kẻ săn mồi. Trước đây có khoảng 300 con làm tổ tại các tòa nhà trong thị trấn, nay con số này đã tăng lên khoảng 1.300 con.
Reiertsen nhấn mạnh rằng mòng biển nhỏ và các loài chim biển khác rất quan trọng đối với hệ sinh thái khu vực. Phân của chúng mang lại dinh dưỡng cần thiết cho biển, và sự suy giảm dân số của chúng có thể nguy hiểm cho toàn bộ hệ sinh thái.
Bà cho rằng các nhà chức trách cần thay đổi tư duy từ giám sát vấn đề sang tìm cách giải quyết. Một ý tưởng tiềm năng có thể là hạn chế hoặc cấm hoạt động đánh bắt và tàu thuyền gần các khu vực làm tổ của chim. “Chúng ta không còn nhiều thời gian, chúng ta phải hành động nhanh chóng”, bà nói.
Chim biển cũng là yếu tố quan trọng đối với nền kinh tế của Vardø. Cách Vardø một chuyến đi thuyền ngắn là đảo Hornøya, một thiên đường cho những người yêu thích ngắm chim. Hàng ngàn du khách đổ về Hornøya, nơi sinh sống của khoảng 100.000 chim biển trong mùa sinh sản, bao gồm cả chim hải âu Đại Tây Dương đáng yêu, chim cướp biển thông thường và chim mỏ nhát.
Tuy nhiên, dân số chim biển trên đảo này cũng đã giảm đáng kể trong những năm gần đây. Belchev cho biết chưa có con chim cướp biển thông thường nào được ghi nhận làm tổ ở đây kể từ năm 2018. “Mùa hè năm ngoái, tôi đã sốc. ‘Chuyện gì đang xảy ra ở đây vậy? Chim đâu hết rồi?’”
Nếu chính phủ Na Uy đóng cửa hòn đảo này với công chúng, hoặc chim ngừng làm tổ và những người yêu thích ngắm chim không còn đến, điều đó có thể gây ảnh hưởng lớn đến đảo Vardøya. “Mọi doanh nghiệp nhỏ trong thị trấn đều phụ thuộc vào khách du lịch đến thăm hòn đảo, lưu trú tại thị trấn, mua sắm và sử dụng các cửa hàng xăng dầu cũng như các nhà hàng nhỏ”, Belchev nói.
Thông tin được tổng hợp từ The Associated Press.
