Tại Hoa Kỳ, các bệnh viện đôi khi gửi bệnh nhân không phải công dân và không có bảo hiểm, cần chăm sóc dài hạn, về nước. Hành động này được các nhà vận động gọi là “trục xuất y tế” (medical deportation), trong khi bệnh viện gọi là “hồi hương y tế” (medical repatriation).
Vụ việc của ông Junior Clase và vợ là bà Solibel Olaverria, người đã rơi vào hôn mê sau khi phẫu thuật u não và đột quỵ, là một ví dụ điển hình. Bệnh viện tại Allentown, Pennsylvania, đã đề nghị đưa bà về Cộng hòa Dominica dù bà vẫn đang hôn mê, mà không cần sự đồng ý hoàn toàn của ông Clase. Đây là một thực trạng đang diễn ra trong một vùng xám về đạo đức và pháp lý, khi không có quy định liên bang cụ thể hay hệ thống theo dõi quốc gia.
Dù chính phủ liên bang là cơ quan duy nhất có thẩm quyền trục xuất người khỏi Hoa Kỳ, các bệnh viện đang tự thực hiện việc này. Một số bệnh nhân hoặc gia đình có thể tự nguyện lựa chọn về nước để điều trị, nhưng không ít trường hợp xảy ra mà không có sự đồng ý đầy đủ, tạo ra một hình thức “trục xuất tư nhân” nằm ngoài quy trình pháp lý.
Tổ chức Free Migration Project ở Philadelphia, từ năm 2020 đến nay, đã ghi nhận 19 trường hợp đối mặt với trục xuất y tế, với sáu trường hợp chỉ trong nửa đầu năm 2025. Số liệu này có thể còn thấp hơn thực tế, và các chuyên gia lo ngại rằng tình trạng này có thể gia tăng.
Đặc biệt, dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu mà Tổng Thống Donald Trump đã ký vào tháng Bảy dự kiến sẽ giảm đáng kể khoản chi trả của chính phủ cho chương trình Medicaid Khẩn cấp (Emergency Medicaid). Ngoài ra, luật mới cũng khiến một số di dân, kể cả người tị nạn và người xin tị nạn, không đủ điều kiện nhận các chương trình Medicaid và Medicare truyền thống. Những thay đổi này được cho là sẽ khiến nhiều di dân hơn không có bảo hiểm, đồng thời giảm ngân sách cho việc chăm sóc y tế khẩn cấp, từ đó đẩy gánh nặng lên bệnh viện và bệnh nhân.
Luật sư Raymond Lahoud, đại diện cho các bệnh viện, cho biết các cơ sở y tế đã hoàn thành nghĩa vụ điều trị cho bệnh nhân ổn định, nhưng sau đó cần xem xét các lựa chọn khác. Do không có bảo hiểm, bệnh nhân không phải công dân thường được đưa về nước để chăm sóc dài hạn, dù chi phí vận chuyển có thể lên tới hàng chục ngàn đô la, nhưng vẫn rẻ hơn so với việc chăm sóc không xác định tại Hoa Kỳ.
Các nhà vận động nhấn mạnh rằng tình trạng di trú, thiếu bảo hiểm, bệnh tật, sự thiếu hiểu biết về hệ thống y tế và rào cản ngôn ngữ có thể cản trở khả năng bệnh nhân đưa ra sự đồng ý có đầy đủ thông tin.
Nhờ sự vận động và truyền thông, trường hợp của bà Olaverria đã giúp thông qua dự luật tại Hội Đồng Thành phố Philadelphia, trở thành luật đầu tiên và duy nhất trên toàn quốc cấm trục xuất y tế không đồng thuận vào tháng 12 năm 2023. Luật này yêu cầu bệnh viện phải có sự đồng ý bằng văn bản của bệnh nhân, cung cấp thông tin về quyền lợi và các lựa chọn chăm sóc trước khi chuyển bệnh nhân ra khỏi Hoa Kỳ.
Trường hợp của ông chú Claudia Martínez, một di dân Guatemala, cũng từng đối mặt với nguy cơ trục xuất y tế khi bị tai nạn giao thông nghiêm trọng. Sau nhiều nỗ lực đấu tranh của gia đình và sự hỗ trợ của Free Migration Project, ông đã được tiếp cận bảo hiểm y tế do tiểu bang tài trợ và điều trị tại Hoa Kỳ trước khi gia đình quyết định đưa ông về Guatemala.
Các quan chức lãnh sự quán Mexico ghi nhận 8,227 trường hợp hồi hương y tế từ năm 2014 đến 2024, nhưng không phân biệt liệu bệnh nhân tự nguyện hay bị ép buộc. Điều này cho thấy sự cần thiết của các chương trình bảo hiểm và thông tin đầy đủ để di dân có thể tiếp cận chăm sóc y tế tại Hoa Kỳ.
Hiện tại, bà Olaverria đã tỉnh lại sau hôn mê và đang tiếp tục điều trị. Bà và chồng đã được cấp giấy phép ở lại tạm thời tại Hoa Kỳ (medical deferred action) và bà có thể tiếp cận hỗ trợ y tế khẩn cấp từ tiểu bang. Dù cuộc sống đầy khó khăn, ông Clase vẫn kiên trì chăm sóc vợ mình mỗi ngày, theo tin từ News21.
