Tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) ngày 23 tháng 9 năm 2025, Tổng Thống Donald Trump đã thu hút sự chú ý toàn cầu khi chỉ trích mạnh mẽ cái mà ông gọi là “chi phí cực đoan” của quá trình chuyển đổi xanh. Ông lập luận rằng chủ nghĩa báo động về khí hậu đang làm cho người dân thường nghèo đi trong khi làm giàu cho giới tinh hoa.
Tác giả Bjorn Lomborg, chủ tịch tổ chức Copenhagen Consensus và là nhà nghiên cứu tại Viện Hoover thuộc Đại học Stanford, cho biết dù quan điểm của Tổng Thống Donald Trump có thế nào, ông đã chạm đến một sự thật bất tiện: bất chấp những lời đảm bảo không ngừng từ các nhà vận động và các tổ chức như LHQ, Ngân Hàng Thế Giới, và Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới, điện gió và mặt trời vẫn chưa mang lại nguồn năng lượng giá rẻ. Trên thực tế, chúng đang làm cho điện trở nên đắt đỏ hơn.
Trong nhiều năm, truyền thông và những người ủng hộ năng lượng xanh đã khẳng định rằng điện mặt trời và gió hiện là những dạng điện năng rẻ nhất. Tuy nhiên, bằng chứng từ hai thập niên cho thấy điều ngược lại. Các quốc gia đầu tư nhiều nhất vào năng lượng mặt trời và gió cũng có chi phí điện cao nhất.
Lý lẽ về năng lượng mặt trời và gió “giá rẻ” là một sự đánh lừa. Các nguồn năng lượng này thực sự cạnh tranh khi mặt trời chiếu sáng hoặc gió thổi. Nhưng các xã hội hiện đại cần điện 24/7. Khi mặt trời không chiếu sáng và gió không thổi, các quốc gia phải dựa vào nguồn dự phòng tốn kém, chủ yếu là nhiên liệu hóa thạch. Khi tính đến những chi phí này, năng lượng tái tạo không hề rẻ.
Một nghiên cứu về Trung Quốc cho thấy chi phí thực của điện mặt trời cao gấp đôi so với than đá. Các nghiên cứu về Đức và tiểu bang Texas của Hoa Kỳ cũng chỉ ra rằng khi bao gồm chi phí dự phòng, điện mặt trời và gió không còn rẻ hơn mà trở nên đắt hơn nhiều lần.
Điều này thể hiện rõ qua giá điện tiêu dùng. Đức, Tây Ban Nha, Đan Mạch và Anh Quốc có một trong những chi phí điện cao nhất thế giới, đi kèm với những khoản đầu tư khổng lồ vào năng lượng tái tạo. Năm ngoái, các hộ gia đình và ngành công nghiệp ở Liên Âu (EU) đã trả hơn 26 xu mỗi kilowatt-giờ, cao hơn gấp đôi so với mức giá 13 xu của Hoa Kỳ và gấp ba lần ở Trung Quốc. Anh Quốc, với tham vọng xanh hóa cao hơn, phải trả tới 36 xu mỗi kilowatt-giờ, gần gấp ba lần giá của Hoa Kỳ và hơn bốn lần giá của Trung Quốc.
Dữ liệu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) trên 70 quốc gia cho thấy một xu hướng rõ ràng: càng nhiều năng lượng tái tạo, chi phí càng cao. Mỗi 10% tăng thêm trong tỷ lệ điện gió và mặt trời làm tăng chi phí điện trung bình hơn bốn xu mỗi kilowatt-giờ.
Các tiêu đề báo chí thường ca ngợi cách Đức và các quốc gia, tiểu bang khác tạo ra phần lớn điện năng từ năng lượng tái tạo. Nhưng những câu chuyện này không bao giờ đề cập đến những ngày trời tối, không gió, khi điện mặt trời và gió hầu như không cung cấp được gì. Mùa đông năm ngoái, năng lượng tái tạo đã nhiều lần chỉ cung cấp chưa đến 4% điện năng của Đức trong cả một ngày. Toàn bộ hệ thống lưu trữ của Đức chỉ có thể đáp ứng chưa đầy 20 phút nhu cầu điện. Thực tế là nhiên liệu hóa thạch vẫn cần thiết, nhưng vì chúng hoạt động ít thường xuyên hơn, chi phí tăng vọt. Theo tin từ Fox News, vào tháng 11 năm ngoái, khi điện mặt trời và gió hầu như không cung cấp được gì, giá bán buôn tại Đức đã tăng vọt lên 1 đô la mỗi kilowatt-giờ.
Khi các nhà máy điện truyền thống đóng cửa, rủi ro tăng lên. Một CEO công ty điện lực Đức cảnh báo rằng nước này suýt bị mất điện chỉ vì thời tiết không lạnh hơn.
Nếu điện mặt trời và gió thực sự rẻ hơn, các nước nghèo sẽ nhanh chóng chuyển sang sử dụng chúng. Tuy nhiên, điều ngược lại đang xảy ra. Tại các quốc gia đang phát triển, nhu cầu điện tăng gần 5% vào năm ngoái, phần lớn được đáp ứng bằng nhiên liệu hóa thạch. Trung Quốc đã sử dụng thêm nhiều than đá hơn tổng lượng điện mặt trời và gió bổ sung. Bangladesh sử dụng thêm than đá gấp 13 lần so với năng lượng tái tạo bổ sung. Ấn Độ, dù được khen ngợi vì các mục tiêu năng lượng mặt trời đầy tham vọng, vẫn bổ sung than đá gấp ba lần so với điện mặt trời và gió. Tỷ phú Gautam Adani, gặp khó khăn trong việc tìm người mua cho dự án điện mặt trời 6 tỷ đô la, được cho là đã phải dùng đến một kế hoạch hối lộ 265 triệu đô la, vì hầu hết các tiểu bang Ấn Độ từ chối phụ thuộc vào năng lượng tái tạo không đáng tin cậy.
Các quốc gia nghèo biết rằng độ tin cậy rất quan trọng. Các quốc gia giàu có có thể chấp nhận ảo tưởng về điện mặt trời và gió chỉ vì họ đã có nguồn dự phòng từ nhiên liệu hóa thạch và các khoản trợ cấp hào phóng.
Trong khi giá cao ở Âu Châu ít nhất phản ánh chi phí thực của năng lượng tái tạo, Hoa Kỳ lại che giấu chúng thông qua các khoản trợ cấp. Các khoản tín dụng thuế liên bang cho điện gió và mặt trời đã tiêu tốn gần 18 tỷ đô la vào năm 2024, với các tiểu bang bổ sung thêm hàng tỷ đô la nữa. Tại Texas, các khoản trợ cấp có thể đã vượt quá 20 tỷ đô la vào năm ngoái, gấp 10 lần giá trị điện năng được sản xuất. Trên khắp Hoa Kỳ, các khoản trợ cấp ẩn có thể vượt quá 60 tỷ đô la hàng năm, nghĩa là chi phí điện thực tế cao hơn khoảng 25% so với hóa đơn chính thức.
Tổng Thống Donald Trump đã đúng khi chỉ ra những thiệt hại kinh tế của các chính sách khí hậu hiện nay. Nhưng giải pháp không phải là phớt lờ biến đổi khí hậu, mà là theo đuổi các chính sách thông minh hơn. Chúng ta nên tập trung vào đổi mới có thể thực sự làm cho năng lượng xanh rẻ hơn nhiên liệu hóa thạch. Điều này có nghĩa là đầu tư nhiều hơn đáng kể vào nghiên cứu và phát triển: từ năng lượng hạt nhân tiên tiến đến năng lượng tái tạo đáng tin cậy hơn với khả năng lưu trữ, đến những đột phá về địa nhiệt.
Những khoản đầu tư như vậy sẽ tốn ít hơn nhiều so với chi tiêu khí hậu hiện nay và mang lại lợi ích thực sự. Cho đến lúc đó, nhiên liệu hóa thạch vẫn sẽ không thể thiếu. Giả vờ điều ngược lại chỉ làm cho năng lượng đắt đỏ và kém an toàn hơn. Thế giới cần sự trung thực: điện mặt trời và gió chưa rẻ vì chúng cần nguồn dự phòng, và việc ép chúng vào lưới điện chỉ làm tăng giá. Nếu các quốc gia giàu có quan tâm đến biến đổi khí hậu ưu tiên đổi mới hơn là ảo tưởng, họ có thể dẫn đầu một cuộc cách mạng xanh thực sự, một cuộc cách mạng không chỉ dựa trên khẩu hiệu, mà trên năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng cho tất cả mọi người, theo phân tích từ Fox News.
