STOCKHOLM – Ba nhà khoa học từ các đại học tại Hoa Kỳ đã vinh dự đoạt giải Nobel Vật Lý năm 2025 nhờ những nghiên cứu tiên phong về đường hầm lượng tử hạ nguyên tử. Công trình này không chỉ đặt nền móng cho các thiết bị công nghệ hiện đại như điện thoại di động tốt hơn và máy tính nhanh hơn, mà còn là yếu tố then chốt giúp phát triển các phép đo siêu nhạy, điển hình là công nghệ máy MRI.
Các nhà khoa học được vinh danh là Giáo sư John Clarke từ Đại học California, Berkeley; Giáo sư Michel H. Devoret từ Đại học Yale và Đại học California, Santa Barbara; cùng Giáo sư John M. Martinis từ Đại học California, Santa Barbara. Công trình của họ đã đưa những hiện tượng “kỳ lạ” của thế giới hạ nguyên tử – nơi ánh sáng có thể vừa là sóng vừa là hạt, công tắc có thể bật tắt đồng thời, và các phần tử của nguyên tử có thể xuyên qua những rào cản tưởng chừng không thể xuyên thủng – lên một tầm mức dễ hiểu hơn. Những khám phá này đang dần được ứng dụng vào công nghệ tiên tiến và mở đường cho sự phát triển của điện toán siêu mạnh.
Giáo sư Clarke, 83 tuổi, thực hiện nghiên cứu tại Đại học California, Berkeley. Giáo sư Martinis, 67 tuổi, làm việc tại Đại học California, Santa Barbara. Giáo sư Devoret, 72 tuổi, thuộc Đại học Yale và cũng làm việc tại Đại học California, Santa Barbara.
Chia sẻ cảm xúc qua điện thoại, Giáo sư Clarke cho biết: “Một trong những lý do cơ bản khiến điện thoại di động hoạt động là nhờ tất cả những công trình này.” Về phần mình, Giáo sư Martinis, người từng là nhà khoa học cấp cao tại Google và đang hướng tới điện toán lượng tử, bày tỏ rằng mục tiêu lớn trong tương lai chính là điện toán lượng tử, hứa hẹn một bước nhảy vọt về tốc độ và sự tinh vi dựa trên trạng thái mâu thuẫn trong thế giới hạ nguyên tử. Ông ước tính công nghệ này có thể mất thêm từ 8 đến 10 năm nữa để phát triển hoàn thiện.
Các chuyên gia cho rằng nghiên cứu này không chỉ giúp phát triển máy tính lượng tử mà còn có thể tạo ra các cảm biến phát hiện và đo lường những hiện tượng rất yếu, như từ trường. Nó cũng có thể thúc đẩy mật mã học để mã hóa thông tin an toàn hơn, cũng như giúp phát triển vật liệu tốt hơn cho cuộc sống hàng ngày và thậm chí tăng cường trí tuệ nhân tạo, theo tin từ ABC News ngày 7 tháng 10 năm 2025.
Giải thưởng Nobel Vật Lý năm nay là lần thứ 119 giải được trao. Trước đó, giải Nobel Y Học cũng đã được công bố, vinh danh ba nhà khoa học Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Tiến sĩ Shimon Sakaguchi vì những khám phá về cách hệ miễn dịch nhận biết và tấn công vi trùng mà không làm hại cơ thể chúng ta. Lễ trao giải sẽ diễn ra vào ngày 10 tháng 12, ngày kỷ niệm Alfred Nobel qua đời, với phần thưởng tiền mặt là 11 triệu kronor Thụy Điển (tương đương gần 1.2 triệu Mỹ kim).
