Thỏa thuận tàu ngầm trị giá hàng tỷ đô la giữa ba đồng minh thân cận – Úc, Anh và Mỹ – đang thu hút sự chú ý sau khi chính quyền Tổng Thống Donald Trump tuyên bố đang xem xét lại cách thỏa thuận này phù hợp với chương trình “Nước Mỹ trên hết” của họ.
Aukus, dự án quốc phòng lớn nhất từ trước đến nay của Úc, được cho là sẽ đóng vai trò quan trọng trong khả năng thay thế hạm đội tàu ngầm Collins cũ kỹ của nước này, và quan trọng hơn, vị thế quân sự của họ trong khu vực. Vụ đánh giá này do cố vấn chính của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, Elbridge Colby, dẫn đầu. Ông này trước đây từng chỉ trích Aukus và đặt câu hỏi tại sao Mỹ lại trao “tài sản quý giá nhất này khi chúng ta cần nó nhất”.
Một phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ cho biết việc đánh giá nhằm đảm bảo “sáng kiến của chính quyền tiền nhiệm phù hợp với chương trình “Nước Mỹ trên hết” của Tổng Thống”. Tuy nhiên, Anh và Úc đã hạ thấp lo ngại rằng việc xem xét có thể làm đổ vỡ thỏa thuận, cho rằng đây là quy trình bình thường khi một chính phủ mới nhậm chức.
Thỏa thuận dự kiến sẽ là trọng tâm các cuộc thảo luận giữa Tổng Thống Donald Trump và người đồng cấp Úc Anthony Albanese khi họ gặp nhau tại Washington, DC.
AUKUS là gì?
Được mô tả là một quan hệ đối tác an ninh ba bên, thỏa thuận Aukus – trị giá 176 tỷ bảng Anh (239 tỷ USD; 368 tỷ AUD) trong 30 năm – bao gồm hai trụ cột chính. Trụ cột một liên quan đến việc cung cấp và bàn giao tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Úc sẽ mua ba tàu ngầm lớp Virginia đã qua sử dụng từ Mỹ bắt đầu từ năm 2032, với tùy chọn mua thêm hai chiếc. Sau đó, kế hoạch là thiết kế và chế tạo một mẫu tàu ngầm hạt nhân hoàn toàn mới cho hải quân Anh và Úc. Loại tàu tấn công này sẽ được chế tạo tại Anh và Úc theo thiết kế của Anh, nhưng sử dụng công nghệ từ cả ba quốc gia. Úc đã cam kết chi 3 tỷ USD để tăng cường năng lực sản xuất tàu ngầm của Mỹ, và các quan chức cho biết các khoản thanh toán vẫn đang được thực hiện đúng tiến độ bất chấp việc xem xét.
Trụ cột hai tập trung vào sự hợp tác của các đồng minh trong “các khả năng tiên tiến”, bao gồm chia sẻ chuyên môn quân sự trong các lĩnh vực như tên lửa siêu thanh tầm xa, robot dưới nước và trí tuệ nhân tạo.
Mục đích của thỏa thuận?
Về cốt lõi, thỏa thuận được cho là nhằm mục đích đối trọng với sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và vai trò của nước này trong các căng thẳng leo thang ở các vùng lãnh thổ tranh chấp như Biển Đông. Mặc dù không có đồng minh nào trực tiếp chỉ đích danh Trung Quốc là lý do của thỏa thuận, cả ba quốc gia đều cho biết các lo ngại về an ninh khu vực đã “tăng đáng kể” trong những năm gần đây. Trung Quốc đã lên án thỏa thuận này là “cực kỳ vô trách nhiệm” khi nó được công bố lần đầu, cho rằng nó “làm suy yếu nghiêm trọng hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời làm gia tăng cuộc chạy đua vũ trang”.
Ai đã đàm phán?
Thỏa thuận được công bố vào tháng 9 năm 2021 bởi ba nhà lãnh đạo khi đó: Scott Morrison của Úc, Boris Johnson của Anh và Joe Biden của Mỹ. Thỏa thuận này sẽ cho phép cả Mỹ và Anh đặt một số lượng nhỏ tàu ngầm hạt nhân tại Perth, Tây Úc, từ năm 2027. Nó cũng sẽ tạo ra khoảng 7.000 việc làm tại Anh, với việc thiết kế và chế tạo hạm đội tàu ngầm hạt nhân mới sẽ diễn ra tại Anh. Lợi ích đối với Mỹ ít rõ ràng hơn – nhưng việc chia sẻ công nghệ quốc phòng có thể mang lại cho quốc gia này cơ hội mở rộng sự hiện diện của mình ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Washington và Downing Street từ lâu đã coi việc trang bị vũ khí cho Úc là điều cần thiết để duy trì hòa bình trong một khu vực xa xôi.
Theo tin từ BBC News ngày 23 tháng 07 năm 2024.
