Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang có chuyến thăm Trung Quốc lần đầu tiên sau bảy năm, chỉ vài ngày sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump tăng gấp đôi thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Ấn Độ lên 50%.
Ấn Độ đang ngày càng trở nên quan trọng đối với Hoa Kỳ như một đối tác an ninh chủ chốt ở châu Á và là một đối trọng với Trung Quốc. Tuy nhiên, các biện pháp thuế quan của Tổng thống Donald Trump có thể đang đẩy Ấn Độ xích lại gần Bắc Kinh hơn.
Thủ tướng Modi đã đến Trung Quốc vào cuối tuần để tham dự một diễn đàn an ninh cùng với các nhà lãnh đạo thế giới khác, bao gồm cả Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp nhau tại Thiên Tân, nơi Trung Quốc đang tổ chức hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải gồm 10 thành viên.
Ông Tập đã nói với ông Modi rằng hai quốc gia đông dân nhất thế giới nên là “đối tác chứ không phải đối thủ” và rằng “rồng” và “voi” nên sát cánh cùng nhau. Ông Modi đáp lời rằng họ “cam kết phát triển quan hệ dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau, tin cậy và nhạy cảm.”
Cuộc gặp này diễn ra vài ngày sau khi chính quyền Trump tăng gấp đôi thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Ấn Độ lên 50% để trừng phạt việc nước này mua dầu của Nga. Mức thuế cao này, một trong những mức cao nhất đối với bất kỳ đối tác thương mại nào của Hoa Kỳ trên thế giới, đã làm dấy lên lo ngại rằng nó có thể đẩy Ấn Độ xích lại gần Trung Quốc bất chấp nhiều năm căng thẳng.
“Cho đến khoảng ba, bốn tháng trước, quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ không tốt, rất tệ. Họ đã không nói chuyện với nhau,” ông Kishore Mahbubani, một nhà ngoại giao Singapore và cựu chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, nhận định. Ông Mahbubani cũng cho rằng quyết định áp thuế 50% của Tổng thống Donald Trump là một trong những cú sốc lớn nhất mà Ấn Độ phải đối mặt trong thời gian gần đây.
Ấn Độ, cùng với Trung Quốc, là một trong những nước mua dầu thô của Nga nhiều nhất. Tổng thống Trump cho rằng việc này là nguồn tài trợ cho cuộc chiến của Moscow tại Ukraine. Tuy nhiên, New Delhi cho rằng những lời chỉ trích này là “vô căn cứ và không hợp lý,” đồng thời chỉ ra rằng Hoa Kỳ trước đây đã khuyến khích nước này mua dầu để giữ giá toàn cầu không tăng vọt.
Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc có chung một điểm bất bình về thuế quan của Tổng thống Trump, vốn ở Trung Quốc có thể lên tới 145%, các nhà phân tích cho rằng mối quan hệ giữa hai nước vẫn đối mặt với những thách thức lớn và chuyến thăm Trung Quốc của ông Modi chủ yếu mang tính biểu tượng.
Theo tin từ NBC News, giới phân tích cho rằng Chủ tịch Tập Cận Bình muốn ông Modi và Ấn Độ thể hiện rằng họ đang hợp tác với Trung Quốc, không đi theo hướng dẫn của Hoa Kỳ trong việc kiềm chế Trung Quốc. Trước đó, Đại sứ Trung Quốc tại New Delhi đã công khai bảo vệ Ấn Độ trước việc tăng thuế quan, gọi Hoa Kỳ là “kẻ bắt nạt.”
Chỉ bảy tháng trước, Ấn Độ ở vào một vị thế tương đối mạnh mẽ khi bước vào nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, với ông Modi là một trong những nhà lãnh đạo thế giới đầu tiên đến thăm Nhà Trắng.
Tuy nhiên, căng thẳng nhanh chóng gia tăng khi Tổng thống Trump phàn nàn rằng Apple đang sản xuất iPhone tại Ấn Độ thay vì Hoa Kỳ. Ấn Độ cũng bác bỏ tuyên bố của ông Trump rằng ông đã làm trung gian cho lệnh ngừng bắn trong cuộc xung đột kéo dài bốn ngày với nước láng giềng Pakistan.
New Delhi càng thêm tức giận khi ông Trump đã tiếp đón Tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan tại Nhà Trắng trong một cuộc gặp chưa từng có.
“Người Ấn Độ coi đây là một cái tát vào mặt,” ông Mahbubani nói. “Vì vậy, ngay lúc này, có một sự đánh giá lại rất lớn đang diễn ra ở Delhi về vị trí của Ấn Độ trên thế giới.”
Đồng thời, Trung Quốc và Ấn Độ đang thận trọng khôi phục mối quan hệ, đạt được thỏa thuận giải quyết căng thẳng biên giới năm 2020 và thông báo nối lại các chuyến bay thẳng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng tin tưởng vào lời đề nghị hữu nghị của Trung Quốc, và hai nước vẫn còn những bất đồng lớn. Một trong những vấn đề lớn nhất là quan hệ của Trung Quốc với Pakistan, đối thủ truyền kiếp của Ấn Độ và cũng là một cường quốc hạt nhân.
“Có một sự gia tăng lớn về loại hình hỗ trợ mà Trung Quốc đang cung cấp cho Pakistan, không chỉ về việc bán thiết bị và nền tảng, mà còn về tình báo, giám sát và trinh sát,” ông Gautam Bambawale, cựu Đại sứ Ấn Độ tại Bắc Kinh, cho biết. “Vì vậy, chúng tôi sẽ dựa vào hành động để đánh giá.”
Ông Bambawale nói rằng có thể mất “nhiều tháng, nếu không muốn nói là nhiều năm” để mối quan hệ trở lại như trước năm 2020.
Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc là những đối tác thương mại mạnh mẽ, điều đó vẫn chưa đủ để giải quyết các vấn đề ngoại giao khác. Trước đó, sau cuộc gặp tại New Delhi giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và người đồng cấp Ấn Độ S. Jaishankar, Bắc Kinh đã đưa ra một thông cáo cho rằng ông Jaishankar đã thừa nhận Đài Loan là “một phần của Trung Quốc.”
Khi được hỏi liệu ông Jaishankar có đưa ra tuyên bố đó hay không, một quan chức chính phủ Ấn Độ quen thuộc với các cuộc thảo luận nhưng không được phép phát biểu với giới truyền thông, nói với NBC News rằng không có sự thay đổi nào trong lập trường của Ấn Độ về Đài Loan. “Chúng tôi nhấn mạnh rằng, giống như phần còn lại của thế giới, Ấn Độ có mối quan hệ với Đài Loan tập trung vào các mối quan hệ kinh tế, công nghệ và văn hóa,” vị quan chức này cho biết.
Việc làm rõ này, cũng được các tổ chức tin tức Ấn Độ đưa tin, đã khiến Bắc Kinh phải tăng cường, gọi đó là một “sự ngạc nhiên” và “không phù hợp với sự thật.”
“Dường như một số người ở Ấn Độ đã cố gắng làm suy yếu chủ quyền của Trung Quốc đối với câu hỏi Đài Loan và cản trở việc cải thiện quan hệ Trung-Ấn,” phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói.
Hai nước cũng có những tranh chấp biên giới khác cũng như sự cạnh tranh trong sản xuất, điều này có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn khi các công ty cố gắng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Trung Quốc, vốn lo ngại về việc chuyển giao công nghệ, đã áp đặt các biện pháp hạn chế xuất khẩu vật liệu đất hiếm sang Ấn Độ và thu hồi một số công dân của mình làm việc trong các vai trò chuyên môn.
“Cuộc gặp giữa ông Modi và ông Tập sẽ không giải quyết được các vấn đề cấu trúc giữa Ấn Độ và Trung Quốc,” ông Tsang nói. “Nhưng vấn đề lớn đối với ông Tập bên ngoài Trung Quốc lúc này là áp lực từ Hoa Kỳ, và việc đảm bảo Ấn Độ không có vẻ đứng về phía Hoa Kỳ do đó là rất quan trọng.”
“Trong dịp này, hình ảnh bên ngoài là rất quan trọng,” ông nói thêm.
