Khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin chuẩn bị gặp nhau tại Alaska vào thứ Sáu, đây sẽ là chương mới nhất trong lịch sử lâu đời của Bang thứ 49 với Nga và những căng thẳng quốc tế.
Các nhà buôn bán lông thú Siberia đã đến từ bên kia biển Bering vào đầu thế kỷ 18, và dấu ấn của người Nga định cư tại Alaska vẫn còn hiện hữu. Tòa nhà cổ nhất tại Anchorage là một nhà thờ Chính thống giáo Nga, và nhiều người bản địa Alaska mang họ của người Nga.
Hai quốc gia gần đến mức Đảo Little Diomede của Alaska, nằm trong eo biển Bering, cách Đảo Big Diomede của Nga chưa đầy 3 dặm (5 km). Cựu Thống đốc Sarah Palin đã nói đúng trong cuộc đua tổng thống năm 2008 khi bà tuyên bố: “Quý vị có thể nhìn thấy nước Nga từ đất liền ở đây tại Alaska,” mặc dù câu nói này đã châm ngòi cho những lời đùa cợt rằng đó là giới hạn trong kinh nghiệm đối ngoại của bà.
Alaska thuộc lãnh thổ Hoa Kỳ từ năm 1867 và kể từ đó đã là địa điểm của trận chiến duy nhất trên đất liền Bắc Mỹ trong Thế chiến II, tâm điểm của căng thẳng Chiến tranh Lạnh và là nơi diễn ra các cuộc gặp gỡ không thường xuyên giữa các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và thế giới. Bài báo từ The Associated Press cho biết, Alaska từng là nơi giao thương của các thương nhân bán lông thú Nga, nơi chứng kiến trận chiến thời Thế chiến II và là một tiền đồn trong Chiến tranh Lạnh.
Thương nhân Nga đã thiết lập các trung tâm tại Sitka và Đảo Kodiak. Tuy nhiên, dân số Nga tại Alaska chưa bao giờ vượt quá khoảng 400 người định cư lâu dài. Theo Giáo sư Lịch sử Ian Hartman của Đại học Alaska Anchorage, người Nga đã ép buộc người bản địa Alaska khai thác rái cá biển và các động vật có vú ở biển khác để lấy lông thú. Ông mô tả mối quan hệ này không phải là sự định cư lâu dài mà là sự khai thác trong thời gian ngắn.
Đến năm 1867, rái cá biển gần như đã tuyệt chủng và Nga đang trên bờ vực phá sản sau Chiến tranh Crimea. Sa hoàng Alexander II đã bán Alaska cho Hoa Kỳ với giá 7,2 triệu đô la – một mức giá thấp khi biết rằng Nga không thể bảo vệ lợi ích của mình ở Alaska nếu Hoa Kỳ hoặc Anh cố gắng chiếm giữ nó. Những người hoài nghi gọi vụ mua bán này là “Sự liều lĩnh của Seward,” theo tên của Ngoại trưởng Hoa Kỳ William H. Seward. Tuy nhiên, quan điểm này đã thay đổi khi vàng được phát hiện ở Klondike vào năm 1896.
Tầm quan trọng chiến lược của Alaska đã được Hoa Kỳ nhận ra trong thế kỷ 20. Trong Thế chiến II, đảo Attu — cực tây của quần đảo Aleutian và gần Nga hơn là với lục địa Bắc Mỹ — đã bị lực lượng Nhật Bản chiếm đóng. Nỗ lực chiếm lại đảo này vào năm 1943 được gọi là “trận chiến bị lãng quên.”
Trong Chiến tranh Lạnh, các nhà lãnh đạo quân sự lo ngại Liên Xô có thể tấn công qua Alaska, bay máy bay qua Bắc Cực để thả vũ khí hạt nhân. Họ đã xây dựng một chuỗi hệ thống radar được kết nối với hệ thống tên lửa phòng không.
Quân đội đã xây dựng phần lớn cơ sở hạ tầng ở Alaska, bao gồm cả đường sá và một số cộng đồng. Kinh nghiệm xây dựng trên lớp băng vĩnh cửu sau đó đã được các công ty tư nhân áp dụng để khoan dầu và xây dựng đường ống dẫn dầu xuyên Alaska.
Năm ngoái, Lầu Năm Góc tuyên bố Hoa Kỳ phải đầu tư nhiều hơn để nâng cấp các cảm biến, hệ thống liên lạc và công nghệ dựa trên không gian ở Bắc Cực để theo kịp Trung Quốc và Nga, và đã cử khoảng 130 binh sĩ đến một hòn đảo hẻo lánh ở Aleutian do gia tăng các máy bay và tàu quân sự của Nga tiếp cận lãnh thổ Hoa Kỳ.
Trước đây, nhiều nhân vật nổi tiếng đã đến thăm Alaska. Hoàng đế Nhật Bản Hirohito đã dừng chân tại Anchorage trước khi đến châu Âu vào năm 1971 để gặp Tổng thống Richard Nixon. Năm 1984, hàng nghìn người đã chào đón Tổng thống Ronald Reagan và Giáo hoàng John Paul II gặp nhau tại sân bay ở Fairbanks. Tổng thống Barack Obama đã đến thăm Alaska vào năm 2015, trở thành tổng thống Hoa Kỳ đương nhiệm đầu tiên đặt chân lên phía bắc Vòng Bắc Cực trong chuyến đi nhằm nêu bật các nguy cơ của biến đổi khí hậu. Thống đốc Bill Walker đã đón tiếp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại sân bay Anchorage vào năm 2017 và sau đó đưa ông đi tham quan ngắn thành phố lớn nhất của bang. Bốn năm sau, Anchorage trở thành địa điểm của một cuộc gặp ít thân thiện hơn khi các quan chức cấp cao của Hoa Kỳ và Trung Quốc tiến hành hai ngày đàm phán căng thẳng, đây là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên của họ kể từ khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức hai tháng trước.
Tuy nhiên, tình cảm đối với Nga tại Alaska đã nguội lạnh kể từ khi ông Putin xâm lược Ukraine vào năm 2022. Hội đồng Thành phố Anchorage đã bỏ phiếu nhất trí đình chỉ mối quan hệ thành phố kết nghĩa kéo dài ba thập kỷ với Magadan, Nga, và Hội đồng Thành phố Juneau đã gửi thư tới thành phố kết nghĩa Vladivostok bày tỏ quan ngại. Nhóm Stand Up Alaska đã tổ chức các cuộc biểu tình phản đối ông Putin vào thứ Năm và thứ Sáu.
Dimitry Shein, người đã tranh cử không thành công vào ghế duy nhất của Alaska tại Hạ viện Hoa Kỳ năm 2018, đã chạy trốn khỏi Liên Xô đến Anchorage cùng mẹ vào đầu những năm 1990. Ông bày tỏ sự thất vọng khi ông Trump ngày càng trở nên độc đoán, cho rằng Nga và Hoa Kỳ “ngày càng giống nhau”.
Nhiều nhà quan sát cho rằng việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Alaska gửi đi một thông điệp biểu tượng không tốt. Nigel Gould-Davies, cựu Đại sứ Anh tại Belarus và là thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở London, nhận định: “Có thể dễ dàng hình dung ông Putin đưa ra lập luận trong các cuộc gặp với ông Trump rằng, ‘Này, lãnh thổ có thể thay đổi chủ quyền.’ ‘Chúng tôi đã trao Alaska cho quý vị. Tại sao Ukraine không thể nhượng lại một phần lãnh thổ của mình cho chúng tôi?’”
Theo tin từ The Associated Press.
