Vụ hỏa hoạn chết chóc tại một khu chung cư cao tầng ở Hong Kong, khiến ít nhất 151 người thiệt mạng, đã làm dấy lên làn sóng phẫn nộ và lo ngại sâu sắc về các sai phạm trong an toàn xây dựng cũng như sự lỏng lẻo trong quản lý của chính quyền. Vụ việc bi thảm này được nhận định là chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”, hé lộ những vấn đề tiềm ẩn về tham nhũng và thiếu minh bạch trong các dự án cải tạo nhà ở tại thành phố này.
Giới chức trách đã bắt giữ 14 người liên quan đến một dự án cải tạo trị giá hàng triệu đô la tại khu Wang Fuk Court, nơi xảy ra vụ cháy. Những người bị bắt bao gồm các nhà thầu phụ, giám đốc công ty xây dựng và tư vấn, với các cáo buộc liên quan đến ngộ sát và sơ suất nghiêm trọng. Ban đầu, nhà chức trách cho biết vật liệu lưới xanh dùng che chắn giàn giáo đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn. Tuy nhiên, sau đó, các mẫu bổ sung thu thập tại hiện trường đã không đạt chuẩn, cho thấy bằng chứng về việc các nhà thầu đã cắt giảm chi phí bằng cách sử dụng vật liệu kém chất lượng, bao gồm cả các tấm xốp dễ cháy, làm ngọn lửa lan nhanh chóng.
Nhiều cư dân cho biết hệ thống báo cháy đã không hoạt động khi đám cháy bùng phát. Vụ việc đã “mở ra một chiếc hộp Pandora”, phơi bày những vấn đề tồn tại bấy lâu nay như dàn xếp thầu, thông đồng, tham nhũng, và sự lơ là của các cơ quan quản lý. Để phòng ngừa, chính quyền đã tạm đình chỉ thi công tại 28 dự án khác do cùng một công ty xây dựng thực hiện và yêu cầu tháo dỡ các tấm xốp, lưới che giàn giáo tại các công trình khác.
Sự giám sát của chính phủ cũng bị đặt dấu hỏi. Theo các tài liệu mà Hãng Thông tấn AP xem xét, cư dân khu Wang Fuk Court đã nhiều lần bày tỏ lo ngại về vật liệu xây dựng với chính quyền. Tuy nhiên, Sở Lao động cho biết đã kiểm tra chứng nhận chất lượng lưới và thấy “phù hợp” với tiêu chuẩn, đồng thời khẳng định đã thực hiện 16 cuộc thanh tra tại khu phức hợp này mà không phát hiện sai phạm nghiêm trọng.
Trong bối cảnh áp lực công chúng gia tăng, các quan chức Hong Kong nhấn mạnh các biện pháp đã thực hiện đối với nhà thầu và hỗ trợ nạn nhân. Giới phân tích nhận định sự tức giận của người dân chủ yếu hướng vào sự thiếu giám sát và quản lý lỏng lẻo từ phía các cơ quan nhà nước. Theo tin từ ABC News, Trưởng Đặc khu hành chính Hong Kong John Lee đã công bố thành lập một ủy ban điều tra độc lập do một thẩm phán đứng đầu để làm rõ nguyên nhân vụ cháy và cam kết cải cách toàn diện hệ thống cải tạo nhà ở.
Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng vấn đề không nằm ở năng lực thực thi pháp luật mà là do có những cá nhân cố tình vi phạm và lừa dối cơ quan chức năng. Các chuyên gia chỉ ra rằng tình trạng dàn xếp thầu, chi phí bị đội lên và thiếu minh bạch là phổ biến trong các dự án xây dựng tại Hong Kong, đặc biệt là chuỗi nhà thầu phụ phức tạp làm tăng rủi ro về chất lượng công việc và giám sát.
Vụ việc này cũng diễn ra trong bối cảnh Hong Kong siết chặt kiểm soát đối với các hoạt động chỉ trích chính quyền. Luật An ninh Quốc gia do Bắc Kinh áp đặt năm 2020 đã hạn chế đáng kể quyền tự do ngôn luận và biểu tình. Theo truyền thông địa phương, một người tổ chức kiến nghị yêu cầu quan chức chịu trách nhiệm về vụ cháy đã bị cảnh sát an ninh quốc gia bắt giữ. Văn phòng Bảo vệ An ninh Quốc gia tại Hong Kong cảnh báo sẽ áp dụng luật an ninh quốc gia đối với các thế lực “chống Trung Quốc” lợi dụng vụ cháy để kích động sự căm ghét đối với chính quyền.
Vụ thảm án này có thể phủ bóng lên cuộc bầu cử Hội đồng Lập pháp Hong Kong vào ngày 7 tháng 12, ảnh hưởng đến tỷ lệ cử tri đi bầu – một chỉ số quan trọng mà Bắc Kinh dùng để đánh giá sự ủng hộ đối với hệ thống quản trị hiện tại.
