Một báo cáo mới của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cảnh báo rằng Trí tuệ Nhân tạo (AI) có khả năng làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng giữa các quốc gia giàu và nghèo. Báo cáo nhấn mạnh rằng phần lớn lợi ích từ AI có thể sẽ nghiêng về các nước giàu trừ khi có những biện pháp chủ động để sử dụng công nghệ này nhằm thu hẹp khoảng cách về khả năng tiếp cận các nhu cầu cơ bản và kiến thức tiên tiến.
Báo cáo so sánh tình hình hiện tại với cuộc “Đại Phân Ly” trong cuộc Cách mạng Công nghiệp, khi nhiều quốc gia phương Tây chứng kiến sự hiện đại hóa nhanh chóng, trong khi các quốc gia khác bị bỏ lại phía sau. Các tác giả báo cáo cho rằng vấn đề quan trọng nhất không phải là năng suất hay tăng trưởng, mà là ý nghĩa của AI đối với đời sống con người.
Đối với các cộng đồng còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận kỹ năng, điện năng và kết nối internet, cũng như người cao tuổi, những người di dời vì chiến tranh, xung đột dân sự và thảm họa khí hậu, AI có thể trở thành một yếu tố làm gia tăng sự bất lợi. Những nhóm người này có nguy cơ trở nên “vô hình” trong dữ liệu, khiến họ không được tính đến trong các phân tích và quyết định.
Tuy nhiên, AI cũng mang lại những hứa hẹn tích cực. Các hệ thống AI có thể hỗ trợ đưa ra lời khuyên tốt hơn về nông nghiệp, phân tích tia X trong vài giây, chẩn đoán y tế nhanh hơn, dự báo thời tiết hiệu quả hơn và đánh giá thiệt hại sau thảm họa. Những ứng dụng này có thể đặc biệt hữu ích cho các cộng đồng nông thôn và các khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai.
Báo cáo của UNDP, trích dẫn tin từ AP, cũng nêu bật những rủi ro tiềm ẩn như việc tiêu thụ quá nhiều điện và nước của các trung tâm dữ liệu, vấn đề đạo đức, quyền riêng tư và an ninh mạng. Các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore được đánh giá là có lợi thế trong việc tận dụng AI, trong khi các quốc gia khác như Afghanistan, Maldives và Myanmar lại thiếu các nguồn lực cần thiết.
Để tránh kịch bản một nền kinh tế toàn cầu bị chi phối bởi AI, trong đó nhiều người bị bỏ lại phía sau, báo cáo kêu gọi các chính phủ đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng số, giáo dục và đào tạo, cạnh tranh công bằng và các biện pháp bảo vệ xã hội. Mục tiêu là “dân chủ hóa quyền tiếp cận AI” để mọi quốc gia và cộng đồng đều có thể hưởng lợi, đồng thời bảo vệ những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước những biến động do AI mang lại.
