Trong chuyến thăm Tòa Bạch Ốc đầu tiên kể từ vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, Thái tử Mohammed bin Salman đã nhận được sự đón tiếp nồng nhiệt từ Tổng Thống Donald Trump, người đã bác bỏ thông tin tình báo Hoa Kỳ và khẳng định rằng Thái tử “không hề hay biết” về vụ sát hại này.
“Quý vị đang nhắc đến một nhân vật cực kỳ gây tranh cãi,” Tổng Thống Trump nói hôm thứ Ba, khi trả lời câu hỏi của một phóng viên về Khashoggi. “Nhiều người không thích quý ông mà quý vị đang nói đến. Dù quý vị thích ông ta hay không, thì mọi chuyện cũng đã xảy ra, nhưng [bin Salman] không hề hay biết gì về việc này, và chúng ta có thể dừng lại ở đó.”
Tổng Thống Trump bắt đầu phát biểu bằng cách nói rằng ông tự hào về Thái tử về “các vấn đề nhân quyền và mọi thứ khác.”
Thái tử Mohammed, 40 tuổi, trở thành một nhân vật bị quốc tế tẩy chay sau vụ sát hại năm 2018 đối với Khashoggi, một người chỉ trích gay gắt chính phủ của ông. Vào thời điểm đó, Tổng Thống Trump đã bảo vệ chính phủ Ả Rập Xê Út ngay cả sau khi CIA kết luận rằng chính Thái tử đã ra lệnh giết người.
Tổng Thống Trump đã chỉ trích một phóng viên của ABC News, người đã hỏi Thái tử về cái chết của Khashoggi và về những lời chỉ trích từ các gia đình nạn nhân của vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001, nhiều người trong số họ đã thúc đẩy việc làm rõ về mối liên hệ tiềm tàng của chính phủ Ả Rập Xê Út với những kẻ tấn công.
“ABC, tin giả, một trong những hãng tệ nhất, tệ nhất trong ngành,” ông nói.
Thái tử bác bỏ những lời chỉ trích đối với chính phủ Ả Rập Xê Út là một phần của chiến dịch nhằm gây chia rẽ giữa Washington và Riyadh.
“Tôi cảm thấy đau lòng về, quý vị biết đấy, các gia đình nạn nhân vụ 11/9 tại Mỹ,” ông nói. “Nhưng quý vị biết đấy, chúng ta phải tập trung vào thực tế.”
Thái tử Mohammed cũng bảo vệ cuộc điều tra của vương quốc về vụ giết Khashoggi, mà ông cho rằng bao gồm các cải cách nội bộ. Một tòa án Ả Rập Xê Út đã kết án năm người tử hình vì vai trò của họ trong vụ giết người.
“Điều đó thật đau lòng đối với chúng tôi ở Ả Rập Xê Út,” ông nói, hứa rằng “chúng tôi đang cố gắng hết sức để điều này không xảy ra nữa.”
Hanan Elatr Khashoggi, vợ góa của nhà báo quá cố, đã trả lời Tổng Thống Trump trên X, viết rằng: “Không có sự biện minh nào cho việc giết chồng tôi. Mặc dù Jamal là một người đàn ông tốt, minh bạch và dũng cảm, nhiều người có thể không đồng ý với ý kiến và mong muốn tự do báo chí của ông. Thái tử nói ông ấy lấy làm tiếc, vậy ông ấy nên gặp tôi, xin lỗi và bồi thường cho tôi về vụ giết chồng tôi.”
Thái tử cho biết vào năm 2019 rằng ông đã “chịu hoàn toàn trách nhiệm” về vụ giết Khashoggi vì nó xảy ra dưới thời ông cai trị, nhưng phủ nhận việc ra lệnh giết.
Cái chết của Khashoggi đã làm nổi bật những rủi ro mà các nhà báo phải đối mặt trên khắp thế giới, đặc biệt là ở những khu vực có xung đột. Một báo cáo từ Ủy ban Bảo vệ Nhà báo công bố hồi tháng 2 cho biết ít nhất 124 nhà báo và nhân viên truyền thông đã thiệt mạng trong năm 2024, chủ yếu là các nhà báo Palestine thiệt mạng do cuộc tấn công quân sự của Israel ở Gaza.
Chuyến đi của Thái tử bin Salman hôm thứ Ba sẽ được xem rộng hơn là một động thái hướng tới việc được chấp nhận trở lại vào giới ngoại giao.
“Ông ấy giờ là một nhân vật khác. Rõ ràng, những câu hỏi về cách thức cai trị và đàn áp nội bộ của ông vẫn chưa biến mất. Nhưng ông ấy là một nhân vật đã thay đổi; đây là một thời điểm đã thay đổi. Và, tôi nghĩ, điều đó quan trọng về mặt biểu tượng,” Michael Wahid Hanna, giám đốc chương trình Hoa Kỳ tại International Crisis Group, một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu có trụ sở tại Brussels, cho biết.
Ông nói thêm: “Ông ấy là trung tâm của những gì chính quyền này muốn làm trong khu vực.”
Sự đón tiếp của Tổng Thống Trump đối với Thái tử là một màn phô trương và nghi lễ công phu. Sau khi đến Tòa Bạch Ốc, Thái tử đã được chào đón bằng một màn trình diễn máy bay chiến đấu tàng hình, các sĩ quan cưỡi ngựa và một chuyến tham quan Vườn Hồng cùng Tổng Thống Trump. Sau đó, khi nói chuyện với các phóng viên tại Phòng Bầu Dục, Tổng thống đã ca ngợi sự đón tiếp mà ông nhận được khi đến thăm vương quốc vào đầu năm nay. “Tôi yêu đất nước và con người ở đó,” ông nói.
Tổng Thống Trump và Thái tử đã đùa về việc đầu tư 1 nghìn tỷ đô la — một khoản tiền gần bằng toàn bộ quỹ tài sản của Ả Rập Xê Út — vào Hoa Kỳ, tăng từ cam kết 600 tỷ đô la.
Hai nhà lãnh đạo cũng dự kiến sẽ ký kết các thỏa thuận kinh tế và quốc phòng, một quan chức Tòa Bạch Ốc cho biết.
Thậm chí trước khi Thái tử đặt chân đến Hoa Kỳ, Tổng Thống Trump đã xác nhận trong một sự kiện tại Phòng Bầu Dục hôm thứ Hai rằng ông sẵn sàng phê duyệt việc bán máy bay chiến đấu tàng hình F-35 cho vương quốc, một động thái gây tranh cãi có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông, nơi Israel là nước nhận công nghệ quân sự tiên tiến của Mỹ.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc Tổng Thống Trump công bố việc bán có thể không thực sự dẫn đến việc Ả Rập Xê Út nhận được F-35 trong tương lai gần.
“Vấn đề nằm ở các chi tiết,” Andrew Leber, một thành viên không thường trú tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, người đã thực hiện nghiên cứu sâu rộng về Ả Rập Xê Út, cho biết, lưu ý rằng một thỏa thuận tương tự được công bố với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã không thành công.
Ông nói thêm: “Thỏa thuận đó cuối cùng đã đổ bể do sự kết hợp giữa lo ngại của Hoa Kỳ về việc duy trì ưu thế quân sự của Israel và lo ngại về mức độ công nghệ an ninh của Hoa Kỳ có thể bị rò rỉ sang Trung Quốc.”
Khả năng Ả Rập Xê Út bình thường hóa quan hệ với Israel là một phần quan trọng trong các cuộc đàm phán. “Tôi đã đề cập đến vấn đề đó,” Tổng Thống Trump nói khi được hỏi về triển vọng Ả Rập Xê Út tham gia Hiệp định Abraham, thỏa thuận do Mỹ làm trung gian năm 2020 đã dẫn đến việc một số quốc gia trong khu vực thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Israel. “Tôi không muốn dùng từ cam kết nhưng chúng tôi đã có một cuộc nói chuyện tốt,” ông nói.
Các nhà phân tích đã tỏ ra hoài nghi về một đột phá.
“Hiện tại không có chân trời nào cho việc bình thường hóa trong tương lai gần,” Hanna nói.
“Rủi ro đối với Mohammed bin Salman là cực kỳ cao nếu ông ấy tham gia Hiệp định Abraham,” Fawaz Gerges, giáo sư quan hệ quốc tế tại Trường Kinh tế London, đồng ý. Ông lưu ý rằng Ả Rập Xê Út đã tuyên bố rõ ràng rằng họ sẽ cần một hình thức cam kết nào đó từ Israel về con đường tới một nhà nước Palestine — điều mà Israel đã công khai bác bỏ.
Chiến lược của Thái tử nói chung là “giảm thiểu rủi ro cho sự cai trị của ông,” Gerges nói.
Ngay cả khi Thái tử không tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel, ông đã giành được sự ủng hộ của Tổng Thống Trump với tư cách là một trong những nhà lãnh đạo khu vực đã giúp thúc đẩy lệnh ngừng bắn hiện tại giữa Israel và Hamas.
Tổng Thống Trump từ lâu đã quảng bá khả năng đàm phán của mình, và theo một quan chức cấp cao của chính quyền, một số thỏa thuận dự kiến sẽ được công bố, bao gồm khoản đầu tư đa tỷ đô la của Ả Rập Xê Út vào cơ sở hạ tầng trí tuệ nhân tạo của Mỹ, tăng cường hợp tác về năng lượng hạt nhân dân sự và hoàn thành cam kết đầu tư 600 tỷ đô la của Ả Rập Xê Út thông qua hàng chục khoản đầu tư có mục tiêu.
Các nhà phê bình đã đặt câu hỏi về sự thiên vị của Tổng Thống Trump trong việc kết hợp kinh doanh cá nhân và ngoại giao. Các tài sản của ông trong nhiều năm đã tổ chức các giải đấu cho LIV Golf do Ả Rập Xê Út hậu thuẫn. Và tờ The New York Times đưa tin cuối tuần này rằng Tổ chức Trump đang xem xét một thỏa thuận bất động sản lớn với Ả Rập Xê Út.
“Có một số vấn đề đạo đức lớn ở đây,” Leber của Quỹ Carnegie nói. “Rất rõ ràng là tất cả các quốc gia vùng Vịnh đã nhận ra rằng cách để tiếp cận Trump là tìm cách làm giàu cho các thành viên gia đình ông, làm giàu cho bạn bè của ông, hứa hẹn sẽ làm giàu cho họ trong tương lai.”
Tổng Thống Trump, khi được hỏi về các mối quan hệ kinh doanh của gia đình ông với Ả Rập Xê Út, nói rằng họ “làm ăn khắp nơi,” và rằng ông không còn tham gia vào các hoạt động đó nữa.
Theo ABC News, các nhóm nhân quyền từ lâu đã cho rằng các chính phủ giao dịch với Ả Rập Xê Út cũng nên thúc đẩy các nhà lãnh đạo nước này về hồ sơ nhân quyền đáng thất vọng của họ. Vào tháng 8, một báo cáo từ Human Rights Watch đã ghi nhận một “sự gia tăng chưa từng có” về các vụ hành quyết vào năm 2025, với 241 người bị tử hình tính đến ngày 5 tháng 8.
Tuy nhiên, các hạn chế đối với phụ nữ, một lời chỉ trích thường xuyên khác đối với vương quốc, đã được nới lỏng, và Thái tử đã cố gắng mở cửa xã hội với các sản phẩm xuất khẩu phương Tây, như các trận đấu Ultimate Fighting Championship và các buổi biểu diễn hài kịch, mặc dù các diễn viên hài xuất hiện gần đây tại một lễ hội hài kịch ở Riyadh, bao gồm Louis C.K. và Bill Burr, đã bị chỉ trích vì biểu diễn ở đó.
“Đây không phải là cải cách chính trị theo nghĩa tạo không gian cho chính trị thực sự, nhưng ông ấy hoàn toàn, về cơ bản đã định hướng lại xã hội Ả Rập Xê Út và thay đổi vai trò của chính quyền tôn giáo,” Hanna của ICG nói. “Có sự thay đổi xã hội đáng kinh ngạc đã xảy ra một phần vì ông ấy hoạt động mà không có bất kỳ hạn chế thực sự nào.”
