Tổng thống Donald Trump đã gia hạn thêm 90 ngày đình chiến thương mại với Trung Quốc vào thứ Hai, ít nhất là hoãn lại một cuộc đối đầu nguy hiểm giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ông Trump đã đăng trên nền tảng Truth Social của mình rằng ông đã ký sắc lệnh hành pháp cho việc gia hạn, và “tất cả các yếu tố khác của Thỏa thuận sẽ giữ nguyên.” Bắc Kinh cùng lúc cũng thông báo gia hạn tạm dừng áp thuế thông qua hãng thông tấn chính thức Xinhua.
Thời hạn trước đó sẽ hết hiệu lực vào 12:01 sáng thứ Ba. Nếu điều đó xảy ra, Hoa Kỳ có thể đã tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc từ mức cao sẵn có là 30%, và Bắc Kinh có thể đã phản ứng bằng cách tăng các khoản thuế trả đũa đối với hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Trung Quốc.
Việc tạm dừng này mua thời gian để hai nước giải quyết một số khác biệt của họ, có thể mở đường cho một cuộc gặp thượng đỉnh vào cuối năm nay giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, và được các công ty Hoa Kỳ làm ăn với Trung Quốc hoan nghênh.
Ông Sean Stein, chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-Trung Quốc, cho biết việc gia hạn là “quan trọng” để cho phép hai chính phủ có thời gian đàm phán một thỏa thuận thương mại mà các doanh nghiệp Hoa Kỳ hy vọng sẽ cải thiện khả năng tiếp cận thị trường của họ tại Trung Quốc và cung cấp sự chắc chắn cần thiết để các công ty lập kế hoạch trung và dài hạn.
“Việc đạt được thỏa thuận về fentanyl dẫn đến việc giảm thuế quan của Hoa Kỳ và việc thu hồi các biện pháp trả đũa của Trung Quốc là điều cấp thiết để khởi động lại xuất khẩu nông sản và năng lượng của Hoa Kỳ,” ông Stein nói.
Việc đạt được một hiệp ước với Trung Quốc vẫn là một vấn đề còn dang dở đối với Tổng thống Trump, người đã làm đảo lộn hệ thống thương mại toàn cầu bằng cách áp đặt thuế quan hai con số đối với hầu hết mọi quốc gia trên thế giới.
Liên minh Châu Âu, Nhật Bản và các đối tác thương mại khác đã đồng ý với các thỏa thuận thương mại thiếu cân xứng với Tổng thống Trump, chấp nhận mức thuế quan của Hoa Kỳ cao chưa từng có (ví dụ, 15% đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản và EU) để tránh những điều tồi tệ hơn.
Theo tin từ Associated Press, chính sách thương mại của Tổng thống Trump đã biến Hoa Kỳ từ một trong những nền kinh tế cởi mở nhất thế giới thành một pháo đài bảo hộ. Mức thuế quan trung bình của Hoa Kỳ đã tăng từ khoảng 2,5% vào đầu năm lên 18,6%, mức cao nhất kể từ năm 1933, theo Budget Lab tại Đại học Yale.
Tuy nhiên, Trung Quốc đã thử thách giới hạn của chính sách thương mại của Hoa Kỳ, vốn được xây dựng dựa trên việc sử dụng thuế quan như một công cụ để ép buộc các đối tác thương mại nhượng bộ. Bắc Kinh cũng có một công cụ của riêng mình: cắt giảm hoặc làm chậm việc tiếp cận các khoáng sản đất hiếm và nam châm – vốn được sử dụng trong mọi thứ từ xe điện đến động cơ máy bay.
Vào tháng 6, hai nước đã đạt được thỏa thuận giảm căng thẳng. Hoa Kỳ cho biết sẽ dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu đối với công nghệ chip máy tính và ethane, một nguyên liệu đầu vào trong sản xuất hóa dầu. Trung Quốc cũng đồng ý tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các công ty Hoa Kỳ tiếp cận đất hiếm.
Bà Claire Reade, cố vấn cấp cao tại Arnold & Porter và cựu trợ lý đại diện thương mại Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Trung Quốc, nhận định: “Hoa Kỳ đã nhận ra rằng họ không ở thế thượng phong.”
Vào tháng 5, Hoa Kỳ và Trung Quốc đã tránh được một thảm họa kinh tế bằng cách giảm bớt các khoản thuế quan khổng lồ mà họ đã áp đặt lẫn nhau, có lúc lên tới 145% đối với Trung Quốc và 125% đối với Hoa Kỳ. Những mức thuế ba con số này đe dọa chấm dứt hoàn toàn thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và đã gây ra một đợt bán tháo đáng sợ trên thị trường tài chính. Trong một cuộc gặp vào tháng 5 tại Geneva, họ đã đồng ý rút lui và tiếp tục đàm phán: thuế quan của Hoa Kỳ giảm trở lại mức 30% và của Trung Quốc là 10%.
Sau khi chứng tỏ khả năng gây tổn hại lẫn nhau, hai bên đã tiếp tục đàm phán kể từ đó.
Ông Ali Wyne, một chuyên gia về quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc tại International Crisis Group, cho rằng: “Bằng cách đánh giá quá cao khả năng của thuế quan cao trong việc thúc đẩy các nhượng bộ kinh tế từ Trung Quốc, chính quyền Trump không chỉ nhấn mạnh giới hạn của đòn bẩy đơn phương của Hoa Kỳ mà còn cho Bắc Kinh lý do để tin rằng họ có thể tận hưởng lợi thế trong các cuộc đàm phán tiếp theo với Washington bằng cách đe dọa hạn chế xuất khẩu đất hiếm.” Ông cũng nói thêm: “Mong muốn giảm căng thẳng thương mại của chính quyền bắt nguồn từ những hậu quả tự gây ra bởi sự kiêu ngạo trước đó của họ.”
Hiện vẫn chưa rõ liệu Washington và Bắc Kinh có thể đạt được một thỏa thuận lớn về những bất bình lớn nhất của Hoa Kỳ hay không. Trong số này có sự bảo vệ yếu kém về quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc và các khoản trợ cấp cùng các chính sách công nghiệp khác mà Hoa Kỳ cho rằng mang lại lợi thế không công bằng cho các công ty Trung Quốc trên thị trường thế giới và đã góp phần tạo ra thặng dư thương mại khổng lồ 262 tỷ USD của Hoa Kỳ với Trung Quốc vào năm ngoái.
Bà Reade không mong đợi nhiều ngoài các thỏa thuận hạn chế, chẳng hạn như việc Trung Quốc đồng ý mua thêm đậu nành của Mỹ và cam kết làm nhiều hơn để ngăn chặn dòng hóa chất dùng để sản xuất fentanyl, cũng như cho phép tiếp tục cung cấp nam châm đất hiếm.
Tuy nhiên, những vấn đề khó khăn hơn có thể sẽ còn tồn tại, và ông Jeff Moon, một cựu nhà ngoại giao và quan chức thương mại Hoa Kỳ, người hiện đang điều hành công ty tư vấn China Moon Strategies, dự đoán: “cuộc chiến thương mại sẽ tiếp tục diễn ra trong nhiều năm tới.”
