Năm năm sau vụ cảnh sát làm thiệt mạng George Floyd, phong trào đòi công lý đã thổi bùng làn sóng cải cách trong cơ chế giám sát cảnh sát tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, những nỗ lực xây dựng cơ chế giám sát độc lập của người dân đang dần bị xói mòn trên toàn quốc. Nhiều cơ quan giám sát, dù vẫn tồn tại về mặt pháp lý, nhưng ngày càng mất đi quyền lực thực tế, chỉ còn là hình thức bề nổi.
Theo bài nhận định đăng trên Mercury News, cơ chế giám sát dân sự đối với các cơ quan thực thi pháp luật, vốn được kỳ vọng sẽ mang lại sự minh bạch và trách nhiệm giải trình, nay đang đối mặt với tình trạng “lụi tàn trên thực tế”. Tại cấp liên bang, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã tuyên bố chấm dứt các thỏa thuận với Minneapolis và Louisville, cho rằng các biện pháp này “vượt quá giới hạn” và là công cụ của “chương trình nghị sự chống cảnh sát”.
Ở cấp tiểu bang, nhiều nơi đã thắt chặt quyền hạn của các hội đồng giám sát. Florida đã ban hành luật cấm các hội đồng này tiến hành điều tra độc lập, tước bỏ quyền trát đòi và kỷ luật cảnh sát viên. Tại Tennessee, các nhà lập pháp đã giải tán các hội đồng giám sát hiện có và thay thế bằng các cơ quan cố vấn không có quyền điều tra.
Tình trạng này cũng diễn ra ở cấp địa phương. Tại Oakland, California, Giám đốc Cơ quan Giám sát Cộng đồng về Cảnh sát đã từ chức do cắt giảm ngân sách nghiêm trọng. Tại San Jose, Hội đồng Thành phố đã bác bỏ đề xuất của Thanh tra Cảnh sát Độc lập về việc tăng cường tiếp cận hồ sơ các vụ nổ súng và sử dụng vũ lực của cảnh sát. Các ví dụ này cho thấy sự kháng cự mạnh mẽ đối với việc trao quyền cho cơ chế giám sát, ngay cả khi công chúng ngày càng yêu cầu sự minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Bài viết nhấn mạnh rằng, khi các cơ quan giám sát bị suy yếu bởi sự trì trệ về thủ tục, thái độ thù địch chính trị và “bạo lực pháp lý” (những tác động có hại do luật pháp và cách chúng được thực thi gây ra), thì lời hứa về cải cách sẽ tan biến. Nghiên cứu từ Đại học Maryland cho thấy, các cơ quan có thẩm quyền điều tra và nguồn lực đầy đủ có thể giúp giảm thiểu sự bất bình đẳng chủng tộc trong việc bắt giữ, số vụ cảnh sát sát hại dân thường và thậm chí giảm tỷ lệ tội phạm bạo lực. Ngược lại, khi bị cản trở, cơ chế giám sát sẽ sụp đổ.
Mặc dù vậy, vẫn có những tia hy vọng. Tại Richmond, California, cộng đồng đã chứng minh rằng sự kiên cường và vai trò lãnh đạo địa phương vẫn có ý nghĩa. Ủy ban Giám sát Cảnh sát Cộng đồng đã vận động thành công cho một loạt cải cách giám sát và Hội đồng Thành phố đã đồng thuận đưa các đề xuất này vào đàm phán với đại diện của lực lượng cảnh sát. Điều này cho thấy, ngay cả trong bối cảnh nhiều nơi đang rút lui, sự thay đổi ý nghĩa vẫn có thể đạt được khi người dân lên tiếng, chính quyền lắng nghe và các cấu trúc được bảo vệ.
Nguồn tin: Mercury News, ngày 6 tháng 9 năm 2025.
