Vào ngày 10 tháng 12 năm 1901, những giải Nobel đầu tiên đã được trao tại Stockholm, Thụy Điển, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử. Lễ trao giải diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 5 năm ngày mất của Alfred Nobel, nhà phát minh người Thụy Điển, người đã sáng chế ra thuốc nổ dynamite và các chất nổ khác. Trong di chúc của mình, Nobel đã chỉ định rằng phần lớn tài sản khổng lồ của ông sẽ được sử dụng để thành lập một quỹ, từ đó lợi nhuận sẽ được “phân phối hàng năm dưới dạng giải thưởng cho những người, trong năm trước đó, đã mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại”.
Alfred Bernhard Nobel sinh năm 1833 tại Stockholm. Ông là một nhà hóa học tài ba. Sau khi cha ông gặp khó khăn trong kinh doanh, Nobel trở về Thụy Điển và thành lập phòng thí nghiệm để thử nghiệm chất nổ. Năm 1863, ông phát minh ra cách kiểm soát việc kích nổ nitroglycerin, một chất lỏng dễ bay hơi cao, được coi là quá nguy hiểm để sử dụng vào thời điểm đó. Hai năm sau, Nobel phát minh ra kíp nổ, một thiết bị kích nổ cải tiến đã khai sinh ra việc sử dụng chất nổ mạnh hiện đại. Trước đó, thuốc nổ đáng tin cậy nhất là thuốc súng đen.
Tuy nhiên, nitroglycerin vẫn rất nguy hiểm, và năm 1864, nhà máy nitroglycerin của Nobel phát nổ, giết chết em trai và một số người khác. Để tìm kiếm một chất nổ an toàn hơn, Nobel phát hiện ra vào năm 1867 rằng sự kết hợp giữa nitroglycerin và một chất xốp gọi là kieselguhr tạo ra một hỗn hợp có tính nổ cao, an toàn hơn nhiều khi xử lý và sử dụng. Nobel đặt tên cho phát minh của mình là “dynamite”, theo từ Hy Lạp dynamis, có nghĩa là “quyền lực”. Nhờ việc bảo hộ bằng sáng chế về dynamite, Nobel đã có được một tài sản lớn khi nhân loại sử dụng phát minh của ông trong xây dựng và chiến tranh.
Năm 1875, Nobel tạo ra một dạng dynamite mạnh hơn, gelatin nổ, và năm 1887 giới thiệu ballistite, một loại bột nitroglycerin không khói. Khoảng thời gian đó, một trong những người anh em của Nobel qua đời ở Pháp, và các tờ báo Pháp đã đăng cáo phó trong đó họ nhầm ông với Alfred. Một tiêu đề có nội dung: “Thương gia của cái chết đã chết”. Alfred Nobel thực tế có khuynh hướng theo chủ nghĩa hòa bình và trong những năm cuối đời, dường như ông đã phát triển những nghi ngờ mạnh mẽ về tác động của phát minh của mình trên thế giới. Sau khi ông qua đời tại San Remo, Ý, vào ngày 10 tháng 12 năm 1896, phần lớn tài sản của ông đã được dùng để tạo ra các giải thưởng được trao hàng năm trong các lĩnh vực vật lý, hóa học, y học, văn học và hòa bình.
Ngày nay, Giải Nobel được coi là giải thưởng uy tín nhất trên thế giới trong các lĩnh vực khác nhau của nó. Những người đoạt giải đáng chú ý bao gồm Marie Curie, Theodore Roosevelt, Albert Einstein, George Bernard Shaw, Winston Churchill, Ernest Hemingway, Martin Luther King, Jr., Đức Đạt Lai Lạt Ma, Mikhail Gorbachev, Nelson Mandela, Barack Obama và Malala Yousafzai. Các nhà lãnh đạo và tổ chức đôi khi nhận được Giải Nobel Hòa bình, và nhiều nhà nghiên cứu thường chia sẻ các giải thưởng khoa học cho những khám phá chung của họ. Năm 1968, Ngân hàng quốc gia Thụy Điển, Sveriges Riksbank, đã thành lập Giải tưởng niệm Nobel về Khoa học Kinh tế và lần đầu tiên được trao vào năm 1969.
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển quyết định các giải thưởng về vật lý, hóa học và khoa học kinh tế; Viện Y khoa – Phẫu thuật Hoàng gia Caroline Thụy Điển quyết định giải thưởng về sinh lý học hoặc y học; Viện Hàn lâm Thụy Điển chọn văn học; và một ủy ban do quốc hội Na Uy bầu ra trao giải thưởng hòa bình. Các giải Nobel vẫn được trao hàng năm. Mỗi giải Nobel đi kèm với một giải thưởng tiền mặt gần 1.400.000 đô la và những người nhận cũng nhận được một huy chương vàng, theo truyền thống.
Theo HISTORY.com Editors.
